به‌نژادی
حسین نظری؛ مرتضی اشراقی نژاد؛ مظفر روستایی؛ سید محمد علوی سینی
دوره 13، شماره 1 ، شهریور 1403، صفحه 1-20
چکیده
مقدمه: گندم یکی از مهمترین گیاهان خانواده غلات، نقش بسیار مهمی در امنیت غذایی جهان دارد. مسئله امنیت غذایی دنیا بعلت تغییرات شدید آب و هوایی و کمبود منابع آبیاری دچار چالش جدی شده است. درک واکنشهای گیاهان به خشکی بخش اصلی در توسعه ارقام مقاوم به تنش است. عملکرد نسبی ژنوتیپها تحت شرایط تنش خشکی و شرایط بهینه یکی از نکات ضروری ...
بیشتر
مقدمه: گندم یکی از مهمترین گیاهان خانواده غلات، نقش بسیار مهمی در امنیت غذایی جهان دارد. مسئله امنیت غذایی دنیا بعلت تغییرات شدید آب و هوایی و کمبود منابع آبیاری دچار چالش جدی شده است. درک واکنشهای گیاهان به خشکی بخش اصلی در توسعه ارقام مقاوم به تنش است. عملکرد نسبی ژنوتیپها تحت شرایط تنش خشکی و شرایط بهینه یکی از نکات ضروری و مقدماتی در انتخاب ژنوتیپ‌های مطلوب برای شرایط دیم میباشد. این مطالعه با هدف شناسایی روابط بین شاخصها و تعیین بهترین شاخص‌های تحمل به خشکی و همچنین انتخاب بهترین لاینهای گندم مناسب برای مناطق سرد دیم برای برنامههای اصلاحی آینده انجام شد.روششناسی پژوهش: به منظور شناسایی روابط بین شاخص‌های تحمل به خشکی و تعیین بهترین شاخص و همچنین انتخاب بهترین لاینها برای برنامههای اصلاحی آینده، تعداد 144 لاین گندم در قالب طرح آلفا لاتیس در دو تکرار و در دو شرایط دیم و آبیاری تکمیلی در ایستگاه تحقیقات دیم مرکز تحقیقات کشاورزی زنجان مورد بررسی قرار گرفتند. شاخص های مختلف تحمل و حساسیت شامل شاخص تنش نسبی (RSI)، شاخص حساسیت به تنش (SSI)، شاخص مقاومت به تنش (SRI)، شاخص عملکرد (YI)، شاخص پایداری عملکرد (YSI)، شاخص کاهش نسبی (RR)، شاخص تنش غیرزیستی (ATI)، شاخص تحمل (TOL) ، شاخص میانگین تولید (MP)، شاخص تحمل تنش (STI)، میانگین هندسی بهرهوری (GMP)، شاخص درصد حساسیت به تنش (SSPI)، میانگین هارمونیک (HM)، شاخص میزان محصول تنش و محیط بدون تنش (SNPI) و نسبت افت عملکرد (PRR) شاخصها محاسبه شد.یافتههای تحقیق: نتایج تجزیه واریانس مرکب نشان داد که اثر محیط آبی و دیم بر روی عملکرد لاینها در سطح یک درصد معنیدار بود. همچنین لاینها از نظر عملکرد دانه تفاوت معنی‌داری در سطح یک درصد نشان دادند. تنش خشکی موجب کاهش عملکرد دانه اکثر لاینها در شرایط دیم گردید. لاین 82 بیشترین عملکرد را در شرایط پتانسیل (2876 کیلوگرم در هکتار) و دیم (2000 کیلوگرم در هکتار) داشت. لاین 21 نیز کمترین عملکرد را در دو شرایط داشت (بهترتیب دیم 825 و آبیاری تکمیلی 1113 کیوگرم در هکتار). نتایج همبستگی نشان داد که عملکرد دانه در شرایط آبیاری تکمیلی همبستگی مثبت و معنی‌داری با شاخص‌های MP (56/0)، GMP (56/0)، HM (56/0) YI (55/0) و TOL (53/0) داشت. در شرایط تنش شاخص‌های MP (54/0)، GMP (54/0)، HM (54/0) YI (53/0) بیشترین همبستگی را با عملکرد داشتند. بر اساس دو مولفه اول انتخابی حاصل از تجزیه به مولفههای اصلی که 35/91 درصد تغییرات را توجیه نمودند، لاینهای 90 و 102 انتخاب شدند که بر اساس نمودار سه بعدی نیز تایید شدند. نتایج حاصل از تجزیه خوشهای لاینها نیز آنها را در چهار گروه قرار داد که لاینهایی همچون 90، 131، 102 و 132 نیز در گروه با عملکرد بالا در هر دو شرایط قرار گرفتند. باتوجه به نتایج این مطالعه پیشنهاد می‌گردد که از شاخص‌های مقاومت به تنش، میانگین هارمونیک، میانگین هندسی و پایداری عملکرد که دارای بیشترین همبستگی مثبت معنیدار با عملکرد در شرایط دیم و آبی هستند در گزینش لاینها استفاده شود؛ همچنین غربالگری براساس نتایج تجزیه به مولفههای اصلی و بایپلات و خوشهبندی با استفاده از چند شاخص انجام گیرد.
گیاهان زراعی دیم
فردین رنجبر؛ علی رسائی
دوره 13، شماره 1 ، شهریور 1403، صفحه 21-34
چکیده
مقدمه: اولین گام جهت تولید بذور گواهی شده، تهیه هسته‌های خالص بذری است. به این منظور برای سهولت شناسایی و حذف بذور مخلوط و اطمینان از خلوص بذر به دست آمده از کشت خوشه کامل به جای بذر استفاده میشود که اصطلاحا به کشت هزار خوشه معروف است. مشکل کشت‌های هزار خوشه هزینه زیاد و عملکرد بسیار پایین آن در واحد سطح است. در راستای افزایش عملکرد ...
بیشتر
مقدمه: اولین گام جهت تولید بذور گواهی شده، تهیه هسته‌های خالص بذری است. به این منظور برای سهولت شناسایی و حذف بذور مخلوط و اطمینان از خلوص بذر به دست آمده از کشت خوشه کامل به جای بذر استفاده میشود که اصطلاحا به کشت هزار خوشه معروف است. مشکل کشت‌های هزار خوشه هزینه زیاد و عملکرد بسیار پایین آن در واحد سطح است. در راستای افزایش عملکرد در واحد سطح و کاهش هزینه تولید باید در جهت مکانیزه کردن این نوع کشت گام برداشت. در این راستا دستگاه خوشه ردیف‌کاری طراحی و ساخته شد که عمل کوبش تک خوشه و کشت همزمان بذرهای موجود در آن را انجام می‌دهد. روششناسی پژوهش: برای بررسی کارایی خوشه ردیف‌کار ساخته‌شده، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با سه فاکتور در سه تکرار انجام شد. فاکتورها شامل سرعت دورانی کوبنده در سه سطح ، فاصله کوبنده و ضد کوبنده در دو سطح و اندازه قطر سوراخ‌های ضد‌کوبنده در سه سطح بود. صفات مورد مطالعه عبارت بودند از 1- طول متوسط محور خوشه گندم پس از کوبش بر حسب میلیمتر، 2- میزان کوبش برحسب درصد و 3- میزان شکستگی بذرها برحسب درصد. تجزیه واریانس داده‌ها با نرم افراز SAS و مقایسه میانگین‌ها با آزمون حداقل اختلاف معنیدار، انجام شد. یافتههای پژوهش: نتایج نشان داد که سرعت‌های 600 و 450 دور در دقیقه به علت شکستگی زیاد بذر قابل توصیه نیستند. مناسب‌ترین سرعت دورانی کوبنده 300 دور در دقیقه است زیرا در این سرعت دورانی شکستگی بذر کمترین مقدار خود را دارد. در مجموع بهترین عملکرد خوشه ردیف‌کار با انتخاب سرعت 300 دور در دقیقه برای کوبنده، قطر 7 میلیمتر برای سوراخ‌های ضد کوبنده و فاصله 5 میلیمتر بین کوبنده و ضد کوبنده حاصل می‌گردد.
گیاهان زراعی دیم
رویا فردوسی؛ غلامرضا قهرمانیان؛ سهیلا پورحیدر
دوره 13، شماره 1 ، شهریور 1403، صفحه 35-47
چکیده
مقدمه: یکی از مشکلات اساسی در زراعت نخود بخصوص در کشت پاییزه کنترل علفهای هرز است. توانایی رقابتی ضعیف نخود در برابر علفهای هرز باعث کاهش شدید عملکرد میشود. مشکل کنترل علفهای هرز توسعه کشت نخود در تناوب با غلات را محدود ساخته و کشاورزان به ناچار از تناوب گندم - آیش استفاده می‌کنند. کنترل علفهای هرز در بهبود عملکرد و در نهایت ...
بیشتر
مقدمه: یکی از مشکلات اساسی در زراعت نخود بخصوص در کشت پاییزه کنترل علفهای هرز است. توانایی رقابتی ضعیف نخود در برابر علفهای هرز باعث کاهش شدید عملکرد میشود. مشکل کنترل علفهای هرز توسعه کشت نخود در تناوب با غلات را محدود ساخته و کشاورزان به ناچار از تناوب گندم - آیش استفاده می‌کنند. کنترل علفهای هرز در بهبود عملکرد و در نهایت بر افزایش درآمد کشاورزان از یک سو و هزینه تولید از سوی دیگر موثر است که بایستی بهترین روش با کمترین هزینه و بالاترین سودآوری تعیین گردد.روششناسی پژوهش: به منظور کنترل علفهای هرز نخود در کشت پاییزه، به روش شیمیایی و مکانیکی، این پروژه با هفت تیمار شامل: 1- کنترل شیمیایی، 2- کنترل مکانیکی، 3- کنترل تلفیقی به روش مبارزه شیمیایی و مکانیکی، 4- کنترل شیمیایی و وجین دستی، 5- کنترل مکانیکی و وجین دستی، 6- وجین دستی و 7- بدون کنترل علفهای هرز در سه تکرار در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی به مدت دو سال ( 1399-1398 و 1402-1401) در مؤسسه تحقیقات کشاورزی دیم کشور (ایستگاه مراغه) اجرا شد. نخود رقم آنا با تراکم 30 دانه در مترمربع در شرایط بدون خاکورزی (کشت مستقیم) کاشته شد و عملکرد بیولوژیک، عملکرد دانه، تعداد بوته در واحد سطح، وزن صد دانه و ارتفاع بوته اندازه‌گیری شد و روشهای مختلف کنترل علفهای هرز از نظر اقتصادی مورد ارزیابی قرار گرفت.یافتههای پژوهش: نتایج نشان داد اختلاف معنی‌داری در عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیک و تعداد بوته در هکتار تحت روشهای مختلف کنترل علفهای هرز وجود دارد. تیمارهای کنترل مکانیکی + وجین، وجین، و کنترل شیمیایی + وجین به ترتیب با میانگین عملکرد 75/575، 1/540 و 8/535 کیلوگرم در هکتار بیشترین عملکرد دانه نخود را داشتند. همچنین بر اساس نتایج بدست آمده، شاخص اقتصادی نسبت فایده-هزینه تیمار مبارزه شیمیایی با علف‌کش غیر انتخابی در فواصل 53 سانتیمتر برابر 5/3 به دست آمد که بیشتر از سایر تیمارها بود و اقتصادی‌ترین تیمار برای مدیریت علفهای هرز در کشت پاییزه نخود شناسایی شد. همچنین، نسبت منفعت-هزینه تیمار مبارزه شیمیایی همراه با وجین دستی برابر 3/1 بدست آمد و به عنوان دومین تیمار اقتصادی شناخته شد.
گیاهان زراعی دیم
زین العابدین امیدمهر
دوره 13، شماره 1 ، شهریور 1403، صفحه 48-63
چکیده
مقدمه: گندم یکی از عمدهترین محصولات کشاورزی و تأمین کننده بیشترین نیاز غذایی انسان در کشورهای در حال توسعه است. در حال حاضر با انواع خطیکارها، بذرکارهای کمبینات و بذرپاشهای سانتریفوژ کاشته میشود و ارزیابی فنی دقیق آنها از اهمیت خاصی برخوردار است. همچنین رعایت اصول فنی زراعی نظیر میزان بذر مصرفی در واحد سطح از عوامل مهمی ...
بیشتر
مقدمه: گندم یکی از عمدهترین محصولات کشاورزی و تأمین کننده بیشترین نیاز غذایی انسان در کشورهای در حال توسعه است. در حال حاضر با انواع خطیکارها، بذرکارهای کمبینات و بذرپاشهای سانتریفوژ کاشته میشود و ارزیابی فنی دقیق آنها از اهمیت خاصی برخوردار است. همچنین رعایت اصول فنی زراعی نظیر میزان بذر مصرفی در واحد سطح از عوامل مهمی است که در رسیدن به پتانسیل عملکرد تأثیر بسزایی دارد.
روششناسی پژوهش: به منظور مقایسه اثر خطیکارهای رایج و تراکم کاشت بر عملکرد گندم دیم (رقم کوهدشت)، پروژهای به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با 4 تیمار کاشت شامل خطیکار کشتگستر، خطیکار سندان صنعت با 12 و 14 شیاربازکن و روش کاشت رایج (بذرپاشی) و 3 میزان بذر مصرفی متفاوت (160، 200 و 240 کیلوگرم بذر در هکتار) در سه تکرار در منطقه کالپوش استان سمنان در سالهای 1393 و 1394 انجام شد.
یافتههای پژوهش: نتایج نشان داد، اثر کاشت مکانیزه بر یکنواختی عمق کاشت، درصد سبز و عملکرد دانه معنیدار بود (05/0P<). کشت مکانیزه در مقایسه با بذرپاشی، یکنواختی عمق و درصد سبز بیشتری داشت. اگر چه هر سه ماشین کاشت از لحاظ آماری در یک کلاس بودند، ولی کاشته شده با ماشین‌کاشت سندان صنعت (SN14) با 2663کیلوگرم عملکرد دانه نسبت به ماشینهای سندان صنعت (SN12) و کشتگستر به ترتیب 6 و 9 درصد افزایش عملکرد داشت. حداقل عملکرد نیز با 2307 کیلوگرم دانه در هکتار مربوط به تیمار بذرپاشی بود. بین تیمارهای تراکم کاشت، از نظر تعداد سنبله در مترمربع، وزن هزاردانه و عملکرد دانه اختلاف معنیدار آماری وجود داشت (05/0P<). بیشترین (503) وکمترین (406) تعداد سنبله در مترمربع به ترتیب مربوط به تیمارهای 240 و 160 کیلوگرم بذر در هکتار بود. از نظر وزن هزار دانه بیشترین (5/32 گرم) و کمترین (2/30 گرم) مقدار به ترتیب مربوط به تیمارهای 160 و 240 کیلوگرم بذر در هکتار بود. از نظر عملکرد دانه، بیشترین (2696 کیلوگرم در هکتار) و کمترین (2332 کیلوگرم در هکتار)، به ترتیب از تیمارهای 200 و 160 کیلوگرم بذر در هکتار حاصل شد. با توجه به نتایج، ماشین سندان صنعت (SN14) و میزان بذر مصرفی 200 کیلوگرم در هکتار در منطقه مورد مطالعه شناسایی شد. بنابراین استفاده از ماشین کاشت، علاوه بر صرفه‌جویی در مصرف بذر، با ایجاد یکنواختی در عمق کاشت و درصد سبز بیشتر، موجب بهبود عملکرد گندم در شرایط دیم میشود.
گیاهان زراعی دیم
سمیه کرمی چمه؛ احسان اله زیدعلی؛ سعید تیموری راد؛ شیدا جعفربیگی
دوره 13، شماره 1 ، شهریور 1403، صفحه 64-79
چکیده
مقدمه: شناسایی علفهای هرز مزارع گندم به‌عنوان اساسیترین اقدام در مدیریت علفهای هرز محسوب میشود. با آگاهی از فلور علفهای هرز در هر منطقه میتوان در مورد روشهای مدیریت آنها تصمیمگیری و برنامهریزی کرد. به‌منظور شناسایی تکمیلی، مقایسه فلور علفهای هرز مزارع گندم دیم شهرستانهای گرمسیری استان کرمانشاه، مطالعهای در سال ...
بیشتر
مقدمه: شناسایی علفهای هرز مزارع گندم به‌عنوان اساسیترین اقدام در مدیریت علفهای هرز محسوب میشود. با آگاهی از فلور علفهای هرز در هر منطقه میتوان در مورد روشهای مدیریت آنها تصمیمگیری و برنامهریزی کرد. به‌منظور شناسایی تکمیلی، مقایسه فلور علفهای هرز مزارع گندم دیم شهرستانهای گرمسیری استان کرمانشاه، مطالعهای در سال زراعی 1401-1400 در شهرستانهای گرمسیری استان کرمانشاه (گیلان‌غرب، سرپل‌ذهاب و قصرشیرین) انجام شد.روششناسی پژوهش: نمونه‌برداری علفهای هرز در سطح 60 هکتار از مزارع گندم دیم شهرستانهای موردمطالعه در مرحله پنجهزنی گندم انجام شد. تعداد مزارع انتخابی بر اساس سطح زیر کشت گندم دیم در هرکدام از شهرستان‌ها مورد ارزیابی قرار گرفت. بر اساس کنترل و عدم کنترل علفهای هرز در سطح مزارع گندم این مناطق به دودسته تقسیم شدند. انواع علفهای هرز به تفکیک جنس و گونه شناسایی گردید. برای تعیین اهمیت گونه‌های علفهای هرز پایش شده از شاخص‌های فراوانی گونه، یکنواختی پراکنش، تراکم نسبی گونه، اهمیت نسبی گونه و همچنین شاخص‌های تنوع و غالبیت استفاده شد.یافتههای پژوهش: پس از پایش مزارع گندم، در شرایط عدم کنترل علف‌هرز و در شرایط کنترل، 20 گونه علف‌هرز مشاهده شد که علفهای هرز باریک برگ نسبت به پهن‌برگ‌ها از فراوانی بیشتری در سطح این مزارع برخوردار بودند. در شرایط عدم کنترل، خردل وحشی با فراوانی 40٪، شقایق با فراوانی 40٪ و یولاف‌وحشی زمستانه با فراوانی 30٪، مهمترین علفهای هرز باریک برگ مزارع گندم مناطق گرمسیری استان کرمانشاه بودند. در شرایط کنترل علفهای هرز نیز، یولاف وحشی زمستانه با فراوانی 21٪، بالاترین میزان فراوانی را دارا بود. نتایج بررسی نشان داد که استفاده از علفکشها، تنوع شانون-وینر و میزان غنای گونهای علف‌های‌هرز را کاهش داده و از طرفی شاخص غالبیت سیمپسون را افزایش داده است. در شرایط عدم کنترل مزارع شهرستان گیلان‌غرب دارای بالاترین شاخص تنوع شانون-وینر (2/32) و مزارع شهرستان قصر شیرین پایینترین میزان شاخص تنوع شانون-وینر (2/07) را نسبت به سایر نقاط مورد پایش دارا بودند. در شرایط کنترل نیز شاخص تنوع شانون-وینر در مناطق مختلف نزدیک به هم بوده و بالاترین میزان آن 0/6 به دست آمد. مناطقی که دارای شاخص تنوع بالاتری بودند، از شاخص غنای گونه بیشتر و غالبیت کمتری برخوردار بودند.
ژنتیک مولکولی
آیلار سادات ستارزاده؛ حسین شهبازی؛ ورهرام رشیدی؛ علیرضا احمد زاده؛ فرهاد فرح وش
دوره 13، شماره 1 ، شهریور 1403، صفحه 80-93
چکیده
مقدمه: معماری سیستم ریشه‌ای، یکی از ویژگی‌های اساسی ارقام جو در تحمل خشکی است. بطوریکه ژنوتیپ‌های دارای ریشه عمودی‌تر، از مقاومت به خشکی بیشتری برخوردار هستند. به همین منظور، آزمایشی برای بررسی تاثیر بیان ژن HvDRO1 بر معماری سسیستم ریشه‌ای ارقام جو تحت تنش کم آبی با استفاده از ریزوترون شیشه‌ای انجام گرفت.روششناسی ...
بیشتر
مقدمه: معماری سیستم ریشه‌ای، یکی از ویژگی‌های اساسی ارقام جو در تحمل خشکی است. بطوریکه ژنوتیپ‌های دارای ریشه عمودی‌تر، از مقاومت به خشکی بیشتری برخوردار هستند. به همین منظور، آزمایشی برای بررسی تاثیر بیان ژن HvDRO1 بر معماری سسیستم ریشه‌ای ارقام جو تحت تنش کم آبی با استفاده از ریزوترون شیشه‌ای انجام گرفت.روششناسی پژوهش: آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی اجرا گردید که در آن فاکتور اول شامل 10 رقم جو دیم و فاکتور دوم شامل 3 سطح تنش خشکی (بدون تنش (شاهد)، 75% ظرفیت زراعی و 50% ظرفیت زراعی) بود. آزمایش در سال1400 در مرکز تحقیقات زیست فناوری کشاورزی دانشگاه آزاد اسلامی واحد اردبیل انجام شد. پس از رشد بوتهها و رسیدن ریشهها به انتهای ریزوترون، تعداد انشعابات ریشه، طول بلندترین ریشه و زاویه رشد ریشه اندازه‌گیری شد. سپس میزان بیان ژن HvDRO1 از طریق Real Time PCR اندازه‌گیری شد.یافتههای پژوهش: نتایج تجزیه واریانس نشان داد که در تمام صفات در بین ارقام اختلاف معنی‌داری وجود دارد که حاکی از وجود تنوع ژنتیکی در بین ارقام مورد آزمایش بود. اثر تنش خشکی بر روی تمام صفات معنیدار بود. بطوری که باعث افزایش طول ریشه و بیان ژن HvDRO1در هر دو سطح تنش خشکی، کاهش تعداد ریشه و افزایش زاویه رشد ریشه تحت تنش 50% ظرفیت زراعی شد. نتایج مقایسات میانگین نشان داد که طول ریشه از 22/4 تا 30/8 سانتیمتر متغیر بود به طوریکه رقم آرتان دارای بیشترین طول ریشه بود، 8 رقم دیگر (قافلان، آبیدر، نادر، انصار، سرارود 1، دوبرینیا، سهند و فصیح) در رتبههای بعدی قرار گرفتند. تعداد ریشه بذری ارقام از 39/3 تا 33/4 متغیر بود که ارقام دوبرینیا، رادیکال، سهند، نادر و آبیدر دارای بیشترین تعداد ریشه بودند. زاویه رشد ریشه از 69/4 تا 76/8 درجه متغیر بود که ارقام سرارود، آرتان، آبیدر، سهند، فصیح و قافلان دارای عمودی ترین ریشه بودند. از لحاظ بیان ژن HvDRO1 در تنش 75% ظرفیت زراعی، ارقام آرتان، قافلان، نادر و سهند و در تنش50% ظرفیت زراعی رقم قافلان دارای بیشترین میزان بیان ژن بود. نتایج همبستگی نشان داد که میزان بیان ژن HvDRO1 در تنش 75% ظرفیت زراعی با طول ریشه همبستگی مثبت و معنی دار نشان داد (r= 0.74*). در تنش50% ظرفیت زراعی، میزان بیان ژن HvDRO1 با طول ریشه غیر معنیدار ولی با زاویه رشد ریشه همبستگی مثبت و معنیدار نشان داد (r= 0.85**). نتایج رگرسیون به روش گام به گام نشان داد که در شرایط تنش 75% ظرفیت زراعی بیان این ژن 6/55 درصد از تغییرات طول ریشه را توجیه نمود. در تنش 50% ظرفیت زراعی بیان این ژن 74/6 درصد از تغییرات زاویه رشد ریشه را توجیه نمود. نتایج این آزمایش امکان استفاده از بیان ژن HvDRO1 را برای گزینش زاویه رشد ریشه در جو را مطرح می‌سازد.
گیاهان زراعی دیم
کیانوش حمیدیان؛ فیروزه حیدری؛ سید روح اله قاسمی؛ اکرم حمیدیان
دوره 13، شماره 1 ، شهریور 1403، صفحه 94-112
چکیده
مقدمه: مقدار بهینه بذر به عنوان یک عامل مدیریتی مهم برای بهبود عملکرد گندم از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. افزایش قیمت کودهای شیمیایی باعث شده است که کشاورزان برای جبران کمبود مواد غذایی گیاه به مصرف کودهای مایع روی بیاورند. کوددهی برگی روشی برای تغذیه گیاهان است که در آن، جذب از طریق روزنه و اپیدرم برگ صورت می‌گیرد و اثربخشی آن ...
بیشتر
مقدمه: مقدار بهینه بذر به عنوان یک عامل مدیریتی مهم برای بهبود عملکرد گندم از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. افزایش قیمت کودهای شیمیایی باعث شده است که کشاورزان برای جبران کمبود مواد غذایی گیاه به مصرف کودهای مایع روی بیاورند. کوددهی برگی روشی برای تغذیه گیاهان است که در آن، جذب از طریق روزنه و اپیدرم برگ صورت می‌گیرد و اثربخشی آن ممکن است بسته به محیط، وضعیت فیزیولوژیکی رشد و تغذیه گیاه متفاوت باشد. روش تغذیه برگی با عناصر پرمصرف و کم‌مصرف از نظر دستیابی به حداکثر عملکرد و کاهش تلفات عناصر غذایی مؤثرتر از سایر روشها است و باعث افزایش میزان عناصر معدنی در گیاه و بهبود عملکرد محصول میشود.روش شناسی پژوهش: این آزمایش در سال زراعی 02-1401 به صورت کرتهای خرد شده در قالب طرح پایه بلوکهای کامل تصادفی در 3 تکرار انجام شد که مقدار بذر به عنوان فاکتور اصلی و محلولپاشی به عنوان فاکتور فرعی در نظر گرفته شد. در این بررسی 9 سطح مقدار بذر شامل 80، 100، 120، 140، 160، 180، 200، 220 و 240 کیلوگرم در هکتار در کرت اصلی و 4 سطح محلولپاشی شامل محلولپاشی با اسیدآمینه (2 لیتر در هکتار)، NPK (2 کیلوگرم در هکتار)، ترکیب اسیدآمینه + NPK (یک لیتر اسیدآمینه + یک کیلوگرمNPK در هکتار) و عدم محلولپاشی در کرت فرعی قرار گرفتند.یافتههای پژوهش: با افزایش مقدار بذر مصرفی، ارتفاع بوته، تعداد سنبله و مقدار آهن دانه افزایش اما طول سنبله، تعداد دانه در سنبله، وزن هزاردانه، مقدار روی و درصد پروتئین دانه کاهش یافت، در حالیکه عملکرد دانه تا مصرف140 کیلوگرم بذر در هکتار افزایش و پس از آن کاهش یافت. ارتفاع بوته، تعداد دانه در سنبله، وزن هزاردانه، عملکرد دانه، مقدار آهن و روی دانه و درصد پروتئین در تیمار محلولپاشی با مخلوط اسیدآمینه +NPK و تعداد سنبله و طول سنبله در تیمار NPK بیشترین مقدار را داشتند. با افزایش مقدار بذر و همچنین در تیمار محلولپاشی با مخلوط اسیدامینه + NPK ، مقدار آهن دانه افزایش اما مقدار روی دانه کاهش پیدا کرد. درصد پروتئین دانه نیز در تیمار محلولپاشی با مخلوط اسیدآمینه +NPK تا مقدار بذر 140 کیلوگرم در هکتار افزایش و پس از آن به تدریج کاهش یافت. بیشترین عملکرد دانه گندم (3383 کیلوگرم در هکتار) در شرایط دیم خرم آباد از تیمار 140 کیلوگرم در هکتار بذر مصرفی بدست آمد.
گیاهان زراعی دیم
احمد حیدری؛ سید محسن سیدان؛ محمد خاوری دهقان
دوره 13، شماره 1 ، شهریور 1403، صفحه 113-132
چکیده
مقدمه: نخود از حبوبات مهم مناطق دیم میباشد که میتوان در تناوب گندم دیم قرار داد. با توجه به کمبود رطوبت در مناطق دیم و نیز کاهش حاصلخیزی خاک به دلیل استفاده مداوم از روش رایج خاکورزی و عدم حفظ پوشش گیاهی، استفاده از سامانههای خاکورزی حفاظتی در این مناطق با توجه به مزایای آن در حفظ رطوبت خاک، کاهش فرسایش خاک و افزایش حاصلخیزی ...
بیشتر
مقدمه: نخود از حبوبات مهم مناطق دیم میباشد که میتوان در تناوب گندم دیم قرار داد. با توجه به کمبود رطوبت در مناطق دیم و نیز کاهش حاصلخیزی خاک به دلیل استفاده مداوم از روش رایج خاکورزی و عدم حفظ پوشش گیاهی، استفاده از سامانههای خاکورزی حفاظتی در این مناطق با توجه به مزایای آن در حفظ رطوبت خاک، کاهش فرسایش خاک و افزایش حاصلخیزی خاک رو به گسترش میباشد. همچنین کشت نخود بدلیل اثرات آن در کشاورزی پایدار و کاهش مصرف کودهای ازته در سیستم تناوبی در حال توسعه است. بهعلاوه حبوبات را میتوان برای بازیابی مناطقی که در آن خواص فیزیکی و شیمیایی خاک در طول زمان پسروی داشته است، توصیه نمود.روش شناسی: شش روش خاکورزی و کاشت نخود در بقایای گندم شامل: T1- کمخاکورزی با خاکورز مرکب حفاظتی (چیزلپکر) + کاشت نخود با عمیقکار، T2- خاکورز مرکب مجهز به تیغههای زیرشکن، قلمی و غلتک+ کاشت نخود با عمیقکار، T3- کشت نخود با خطیکار کشت مستقیم، T4- خاکورز مرکب مجهز به تیغههای زیرشکن، قلمی و غلتک + استفاده از دستگاه تسطیحکن غلتکدار + کاشت نخود با عمیقکار، T5- استفاده از تسطیحکن غلتکدار + کشت نخود با خطیکار کشت مستقیم و T6- روش مرسوم منطقه (دستپاشی و پوشاندن بذر با گاوآهن شش خیش) به عنوان شاهد در قالب طرح بلوکهای کامل تصافی به مدت سه سال اجرا شد.یافتههای پژوهش: نتایج تجزیه مرکب سه ساله نشان داد که اثر روشهای مختلف خاکورزی و کاشت بر عملکرد و اجزای عملکردی نخود معنیدار بود. کشت نخود با خطیکار کشت مستقیم با میانیگن عملکرد 6/608 کیلوگرم در هکتار و تیمار مرسوم منطقه با میانگین عملکرد 3/369 کیلوگرم در هکتار به ترتیب بیشترین و کمترین عملکرد نخود را به خود اختصاص دادند. اثر روشهای مختلف خاکورزی بر وزن علفهای هرز معنیدار بود. تیمارهای T2، T3 و T5 کمترین مقدار علفهای هرز و تیمارهای T1 و T6 بیشترین مقدار علفهای هرز را به خود اختصاص دادند. از نظر اقتصادی، بیشترین ارزش ناخالص (267784000 ریال در هکتار) و ارزش خالص (261784000 ریال در هکتار) مربوط به کشت نخود با خطیکار کشت مستقیم بود که بیشترین ارزش را در بین تیمارهای مورد بررسی نشان داد. بر اساس نتایج بدست آمده میتوان روش کشت مستقیم نخود در بقایای گندم را برای شرایط مشابه با آزمایش حاضر توصیه کرد.
زراعت
تیمور دولت پناه؛ شهریار دشتی؛ امین عباسی؛ ناصر احمدی ثانی
دوره 13، شماره 1 ، شهریور 1403، صفحه 133-155
چکیده
مقدمه: استفاده درست و بهینه از اراضی نیازمند ارزیابی دقیق منابع بوم شناختی کشاورزی میباشد. در عصر حاضر محدودیت منابع و افزایش روز افزون جمعیت و در نتیجه افزایش تقاضا برای محصولات غذایی، ایجاب میکند که از منابع محدود به نحو بهینه استفاده شود. یکی از مهمترین توانایی‌های سامانه اطلاعات جغرافیایی توانایی هم‌پوشانی نقشه‌های ...
بیشتر
مقدمه: استفاده درست و بهینه از اراضی نیازمند ارزیابی دقیق منابع بوم شناختی کشاورزی میباشد. در عصر حاضر محدودیت منابع و افزایش روز افزون جمعیت و در نتیجه افزایش تقاضا برای محصولات غذایی، ایجاب میکند که از منابع محدود به نحو بهینه استفاده شود. یکی از مهمترین توانایی‌های سامانه اطلاعات جغرافیایی توانایی هم‌پوشانی نقشه‌های مختلف یک منطقه برای رسیدن به یک نقشه کامل قابل استفاده برای کاربردهای مورد نظر است. با توجه به اهمیت گندم به عنوان یک محصول راهبردی در تأمین غذای انسان‌ها و همچنین استفاده بهینه از منابع موجود و ارزیابی مزارع کشت گندم در راستای تولید پایدار، این تحقیق به منظور ارزیابی و پهنه‌بندی اراضی مستعد کشت گندم دیم در بخشی از دیمزارهای شهرستان هشترود، واقع در استان آذربایجانشرقی انجام شد.روششناسی پژوهش: این مطالعه در بخشی از شهرستان هشترود (شامل مناطق ذوالبین، فتح، نظرکهریزی و آتش بیگ) انجام گرفت. ابتدا نیازهای بوم‌شناختی گندم دیم با استفاده از منابع علمی موجود تعیین و درجهبندی شد. سپس نقشه‌های موضوعی مورد نیاز تهیه و طبقه‌بندی گردید. متغیرهای محیطی مورد مطالعه شامل دادههای بلند مدت هواشناسی و دادههای خاک از مدیریت جهاد کشاورزی شهرستان هشترود اخذ گردید. از فرآیند تحلیل سلسله مراتبی برای تعیین وزن معیارها استفاده شد. پس از تحلیل و حصول وزنها، لایه‌ها وزن‌دهی و با روی هم‌گذاری، در سامانه اطلاعات جغرافیایی (GIS) با هم تلفیق شدند. طبقه‌بندی هر لایه بر اساس نیازهای بوم‌شناختی گندم، در چهار طبقه انجام پذیرفت.یافتههای پژوهش: نتایج مشخص کرد که بین عوامل اقلیمی، توپوگرافی و خاک مؤثر بر کشت گندم در منطقه مورد مطالعه، نقش عوامل اقلیمی تأثیر بیشتری داشت، بطوریکه وزن عوامل اقلیمی مؤثر بر کشت گندم معادل 0/693، وزن عوامل خاک معادل 0/22 و وزن عوامل توپوگرافی معادل 0/087 تعیین گردید. نتایج پهنه‌بندی نشان داد که منطقه برای کشت گندم در چهار پهنه (بسیار مستعد، مستعد، نیمه‌مستعد و غیرمستعد) از نظر تناسب اراضی تقسیم‌بندی میشود. از مجموع 130819 هکتار از مساحت کل اراضی، 22 درصد در پهنه بسیار مستعد، 26 درصد در پهنه مستعد، 27 درصد در پهنه نیمه‌مستعد و 25 درصد در پهنه غیرمستعد جهت کشت گندم دیم تشخیص داده شد. از عوامل محدودکننده رشد و تولید گندم دیم در منطقه میتوان به پایین بودن میزان فسفر (کمتر از 10 میلی‌گرم در کیلوگرم)، پایین بودن دمای کمینه (حدود 5 درجه سانتیگراد)، پایین بودن متوسط دما (کمتر از 12 درجه سانتیگراد)، ارتفاع بیشتر از 2000 متر و شیب بالای 12 درصد اشاره نمود.
زراعت
جلیل شفق کلوانق؛ محسن سبزی نوجه ده؛ مینا امانی؛ پرویز وجودی
دوره 13، شماره 1 ، شهریور 1403، صفحه 156-172
چکیده
مقدمه: علفهای هرز از مهمترین عوامل کاهش دهنده رشد و عملکرد گیاهان است. روش مناسب کنترل علفهای هرز بسته به شرایط محیطی می‌تواند نقش مؤثری را در بهبود عملکرد گیاهان داشته باشد. هدف از این پژوهش، مطالعه تأثیر روشهای مختلف کنترل علفهای هرز بر رشد و عملکرد و درصد پروتئین گلرنگ بود.روش شناسی پژوهش: به منظور بررسی اثر روشهای ...
بیشتر
مقدمه: علفهای هرز از مهمترین عوامل کاهش دهنده رشد و عملکرد گیاهان است. روش مناسب کنترل علفهای هرز بسته به شرایط محیطی می‌تواند نقش مؤثری را در بهبود عملکرد گیاهان داشته باشد. هدف از این پژوهش، مطالعه تأثیر روشهای مختلف کنترل علفهای هرز بر رشد و عملکرد و درصد پروتئین گلرنگ بود.روش شناسی پژوهش: به منظور بررسی اثر روشهای مختلف مدیریت علفهای هرز روی عملکرد و اجزای عملکرد و درصد پروتئین گلرنگ بهاره، آزمایشی بر پایه طرح بلوکهای کامل تصادفی با 4 تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه تبریز اجرا شد. تیمارهای مورد بررسی شامل عدم کنترل علفهای هرز، یک بار وجین دستی در مرحله روزت، گیاه پوششی گاودانه، گیاه پوششی ماشک گل خوشهای، گیاه پوششی ماشک گل خوشهای + گاودانه، مالچ کاه و کلش، علف‌کش تریفلورالین، علف‌کش تریفلورالین + هالوکسی فوپ اتوکسی-اتیل، علف‌کش تریفلورالین + فن مدیفام، علف‌کش هالوکسی فوپ اتوکسی-اتیل + فن مدیفام، دو بار وجین دستی قبل از طویل شدن ساقه، وجین دستی کامل علفهای هرز بود.یافته های پژوهش: براساس نتایج، درصد پروتئین در تیمار کنترل کامل دستی علفهای هرز در مقایسه با تیمار عدم کنترل علفهای هرز به میزان 2/157 درصد بیشتر بود. با توجه به یافتههای این تحقیق، در بین روشهای مختلف کنترل علفهای هرز، علف‌کش تریفلورالین + فن مدیفام، علف‌کش هالوکسی فوپ اتوکسی-اتیل + فن مدیفام، دو بار وجین دستی قبل از طویل شدن ساقه، گیاه پوششی گاودانه و ماشک گل خوشهای، مالچ کاه و کلش و کنترل کامل دستی علفهای هرز اثر افزایش معنی‌داری بر عملکرد دانه داشت که بیشترین میزان افزایش با 107 درصد در تیمار کنترل کامل دستی علفهای هرز به دست آمد. با توجه به نتایج، بیشترین تعداد بوته علفهای هرز با 56 عدد در تیمار مالچ کاه و کلش به دست آمد. بیشترین بیوماس علفهای هرز با 9/188 گرم در مترمربع متعلق به عدم کنترل علفهای هرز بود. کمترین بیوماس علفهای هرز (9/78 گرم در متر مربع) متعلق به گیاه پوششی ماشک خوشهای + گاودانه بود. تیمار دو بار وجین دستی قبل از طویل شدن ساقه نیز بیوماس علفهای هرز را 6/56 درصدی کاهش داد. با توجه به اهمیت اقتصادی گلرنگ بهاره و اهمیت نقش کاهش کاربرد علفکشها، پیشنهاد میشود از تیمارهای گیاه پوششی گاودانه و ماشک گل خوشهای و مالچ کاه و کلش جهت کنترل علفهای هرز مزارع گلرنگ در منطقه استفاده شود.
