گیاهان زراعی دیم
غلامرضا قهرمانیان؛ آرش محمدزاده
دوره 13، شماره 2 ، دی 1403، صفحه 173-184
چکیده
مقدمه: یکی از مهمترین چالش‌ها در نظام تولید محصول گندم در کشور، تلفات زیاد محصول در مرحله برداشت میباشد. بیش از 75 درصد از تلفات برداشت با کمباین مربوط به تلفات پلاتفرم کمباین میباشد که عوامل مختلفی نظیر معیوب بودن تیغه برش، ناهماهنگی سرعت چرخ فلک نسبت به تراکم محصول و سرعت پیشروی کمباین بر آن تاثیرگذار است. کارایی کم کمباین برداشت ...
بیشتر
مقدمه: یکی از مهمترین چالش‌ها در نظام تولید محصول گندم در کشور، تلفات زیاد محصول در مرحله برداشت میباشد. بیش از 75 درصد از تلفات برداشت با کمباین مربوط به تلفات پلاتفرم کمباین میباشد که عوامل مختلفی نظیر معیوب بودن تیغه برش، ناهماهنگی سرعت چرخ فلک نسبت به تراکم محصول و سرعت پیشروی کمباین بر آن تاثیرگذار است. کارایی کم کمباین برداشت گندم همواره مطرح بوده که با افزایش تلفات برداشت سبب کاهش درآمد کشاورزان میشود. بنابراین، برآورد مقدار ضایعات و شناسایی عوامل مؤثر بر آن نقش اساسی در کاهش تلفات محصول خواهد داشت. پژوهش حاضر با هدف مطالعه اثر سرعت نسبی چرخ فلک - پیشروی کمباین بر تلفات محصول گندم انجام گرفت. روششناسی پژوهش: مطالعه حاضر در سال زراعی 1400-1399 در 18 قطعه زیر کشت گندم در اراضی ایستگاه تحقیقاتی موسسه تحقیقات کشاورزی دیم واقع در مراغه برای ارزیابی تلفات برداشت محصول انجام گرفت. سیستم کشت محصول به صورت کم‌خاک‌ورزی با کارنده کشت مستقیم با تراکم 380 دانه در متر مربع بود. به منظور کاهش تلفات برداشت کمباین گندم، تلفات برداشت در قسمت‌های مختلف کمباین شامل: تلفات شانه برش، بوجاری، تلفات کوبنده، تلفات کل و عملکرد اندزه‌گیری شد. از کمباینهای جاندیر 1055 مدل 1394 و 955 مدل 1369 در این پژوهش استفاده شد. سرویس‌های فصلی کمباین قبل از شروع آزمایش انجام گرفت و از سلامت فنی آن اطمینان حاصل شد. ابعاد کرتهای آزمایشی 4×30 متر بود. تلفات شانه برش و کیل‌گیری عملکرد در نصف کرت (60 متر مربع) و اندازهگیری تلفات بوجاری و کوبنده در نصف دیگر کرت در ابعاد 4×15 متر اندازهگیری شد. برای تحلیل عوامل موثر در میزان تلفات واحد‌های مختلف سرعت پیشروی، سرعت خطی چرخ فلک، تراکم سنبله در واحد سطح، عملکرد و رطوبت دانه در زمان برداشت اندازهگیری شد.یافته‌های پژوهش: نتایج تحقیق نشان داد به طور میانگین تلفات شانه برش با سهم 90 درصد از تلفات کل بیشترین سهم تلفات برداشت را داشت. با اجرای تنظمیات صحیح سیستم کوبش و جدایش شامل سرعت کوبنده، فاصله کوبنده و ضد کوبنده در قسمت جلو و عقب، سرعت فن و میزان بازبودن الکهای بالا و پایین و انتخاب زمان مناسب برداشت شامل رطوبت مناسب برداشت 12-10 درصد و درو در زمان رطوبت نسبی پایین هوا و همچنین انتخاب سرعت خطی چرخ فلک متناسب با سرعت پیشروی (6/8-1/1 V2/V1=)، تلفات شانه برش به میزان 0/45 درصد و تلفات کل به مقدار 0/51 درصد کاهش یافت. نقطه اساسی در کاهش تلفات برداشت؛ کاهش سرعت چرخ فلک با کاهش سرعت پیشروی و افزایش سرعت چرخفلک با افزایش سرعت پیشروی با حفظ نسبت 8/1-6/1= V2/V1 میباشد. با کاهش نسبت سرعت خطی چرخ فلک به سرعت پیشروی (V2/V1) به مقدار 1/36 تلفات شانه برش به 3/21 درصد و تلفات کل به 3/73 درصد افزایش یافت و در سرعت نسبی (V2/V1) 6/8-1/1 کمترین تلفات چرخ فلک به میزان 0/45 درصد حاصل شد. با کاهش سرعت پیشروی به 2 کیلومتر در ساعت و افزایش سرعت نسبی (V2/V1) به مقادیر بیش از 2 و همچنین با کاهش سرعت نسبی به 1/36، تلفات چرخ فلک به شدت افزایش یافت. بهعبارت دیگر با تنظیم سرعت پیشروی متناسب با تراکم محصول و تثبیت سرعت نسبی (V2/V1) در محدود 6/8-1/1 درصد و همچنین انجام تنظمیات صحیح سیستم بوجاری و کوبنده، تلفات کمباین به کمتر از 1 درصد کاهش یافت. برای کاهش تلفات شانه برش، طراحی و نصب سامانه تثبیت سرعت نسبی در محدوده ذکر شده برای کمباینهای برداشت غلات ضروری است.
گیاهان زراعی دیم
رضا رحیم زاده؛ آرش محمدزاده؛ رویا فردوسی؛ رامین لطفی
دوره 13، شماره 2 ، دی 1403، صفحه 185-201
چکیده
مقدمه: کشاورزی حفاظتی یکی از راهکارهای بلندمدت در حفاظت از منابع تولید با مدیریت صحیح محصول و خاک میباشد. با وجود منافع گسترده کشاورزی حفاظتی، هنوز سطح اراضی تحت پوشش کشاورزی حفاظتی در سطح جهانی در مقایسه با نظام کشاورزی مرسوم بسیار اندک میباشد. همچنین، پس از دهه‌ها تلاش برای توسعه کشاورزی حفاظتی در ایران، مورد استقبال بسیاری ...
بیشتر
مقدمه: کشاورزی حفاظتی یکی از راهکارهای بلندمدت در حفاظت از منابع تولید با مدیریت صحیح محصول و خاک میباشد. با وجود منافع گسترده کشاورزی حفاظتی، هنوز سطح اراضی تحت پوشش کشاورزی حفاظتی در سطح جهانی در مقایسه با نظام کشاورزی مرسوم بسیار اندک میباشد. همچنین، پس از دهه‌ها تلاش برای توسعه کشاورزی حفاظتی در ایران، مورد استقبال بسیاری از کشاورزان قرار نگرفته است. این موضوع میتواند تحت تاثیر عوامل مختلف فنی (مانند دسترسی به ادوات مخصوص کشاورزی حفاظتی)، اجتماعی (نظیر دانش و آگاهی کشاورزان) و اقتصادی (انواع سیاست‌های حمایتی) قرار بگیرد. بنابراین، با توجه به جایگاه ویژه کشاورزی، پژوهش حاضر به منظور شناسایی موانع توسعه کشاورزی حفاظتی در اراضی دیم و نگرش کشاورزان به این موضوع پرداخته شد.روش شناسی پژوهش: این پژوهش در سال زراعی 1402-1401 در استان آذربایجان‌شرقی انجام گرفت. جامعه آماری کشاورزان مناطق دیم شهرستان‌های مراغه، هشترود، میانه، چاراویماق و اهر بودند. گردآوری دادهها و اطلاعات از طریق مصاحبه حضوری با کشاورزان و تکمیل پرسشنامه‌ای حاوی سوالات مرتبط با کشاورزی حفاظتی انجام گرفت. شناسایی کشاورزان قابل دسترس برای مصاحبه حضوری به کمک کارشناسان جهاد کشاورزی شهرستان‌های مورد مطالعه انجام گرفت که به 53 نفر رسید. برای اطمینان از روایی محتوای گویه‌های منتخب، پرسشنامه توسط گروهی از اعضای هیأت علمی و متخصصان کشاورزی دیم مورد ارزیابی قرار گرفت. تجزیه و تحلیل دادهها با استفاده از اکسل 2016 انجام گرفت. همچنین، همبستگی بین متغیرها با روش اسپیرمن و با استفاده از نرم افزار اوریژن پرو نسخه 22 انجام گرفت.یافته‌های پژوهش: نتایج نشان داد که با توجه به سهم بالای گندم و جو در الگوی کشت منطقه، تناوب زراعی به درستی رعایت نمی‌شود. قسمت عمده بقایای گیاهی به ویژه در غلات به عنوان محصول فرعی و به دلیل بالا بودن قیمت کاه و کلش در منطقه برداشت میشود. بیشتر کشاورزان عملیات آماده‌سازی و کشت محصول را به روش خاکورزی مرسوم انجام می‌دهند. کمبود ماشین‌آلات و ادوات مناسب کشاورزی، پایین بودن دانش و آگاهی برخی کشاورزان در خصوص کشاورزی حفاظتی و کاهش عملکرد محصول در سال‌های ابتدایی شروع سامانه کشاورزی حفاظتی، از موانع اصلی توسعه آن به شمار می‌رود. ارائه تسهیلات کم بهره به منظور خرید ماشین‌آلات و ادوات کشاورزی حفاظتی، تحقیقات مشارکتی با همکاری کشاورزان، محققان و مروجان و ایجاد مزارع الگویی در مزارع کشاورزان و وجود سیاست‌های حمایتی نظیر مشوق‌های مالی و یارانه‌ها میتواند راهکارهای مناسبی در توسعه آن باشد.
به‌نژادی
حسن منیری فر؛ خشنود علیزاده؛ آرمین واحدرضائی؛ فردانه اوسطی؛ فرامرز سلطانی؛ طاها آذری نژاد؛ صادق شهبازی
دوره 13، شماره 2 ، دی 1403، صفحه 202-216
چکیده
مقدمه: یونجه از مهمترین گیاهان علوفهای چندساله میباشد که به علت داشتن مواد مغذی مهم شامل پروتئین، مواد معدنی، انواع ویتامین‌‌ها و خوش خوراکی، برتری خاصی نسبت به سایر گیاهان علوفهای دارد و سازگاری زیادی به آب و هوای سرد و معتدل دارد و همچنین به دلیل تثبیت نیتروژن، توانایی افزایش حاصلخیزی خاک را داراست. تحقیقات نشان داده است ...
بیشتر
مقدمه: یونجه از مهمترین گیاهان علوفهای چندساله میباشد که به علت داشتن مواد مغذی مهم شامل پروتئین، مواد معدنی، انواع ویتامین‌‌ها و خوش خوراکی، برتری خاصی نسبت به سایر گیاهان علوفهای دارد و سازگاری زیادی به آب و هوای سرد و معتدل دارد و همچنین به دلیل تثبیت نیتروژن، توانایی افزایش حاصلخیزی خاک را داراست. تحقیقات نشان داده است که از نظر صفات مختلف بین اکوتیپ‌های یونجه در شرایط کمآبی، تنوع کافی وجود دارد و امکان معرفی ارقام مناسب یونجه جهت کشت دیم در شرایط نیمه خشک کشور وجود دارد. روششناسی پژوهش: بهمنظور ارزیابی عملکرد و کیفیت 25 اکوتیپ یونجه به همراه دو رقم شاهد در شرایط دیم و معرفی مناسب‌ترین آنها، پژوهشی در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار در ایستگاه‌های تحقیقاتی تیکمه‌داش و دیم مراغه از سال زراعی 1400- 1399 به مدت سه سال اجرا شد و ضمن ارزیابی عملکرد علوفه‌‌تر و عملکرد خشک، سایر صفات زراعی شامل ارتفاع بوته در زمان برداشت، سرعت رشد مجدد پس از هر برداشت و امتیاز خواب پاییزی، اندازهگیری شد. پس از اندازهگیری صفات در هر دو ایستگاه، تجزیه واریانس مرکب با طرح پایه بلوک‌های‌کامل تصادفی انجام شد.یافته‌های پژوهش: نتایج نشان داد که بین ارقام مورد بررسی از نظر صفات اندازهگیری شده اختلاف معنیدار وجود دارد. میانگین عملکرد علوفه تر همه اکوتیپ‌های مورد بررسی در ایستگاه تیکمه‌داش و مراغه به ترتیب 4148 و 2469 کیلوگرم در هکتار بود و میانگین عملکرد ماده خشک نیز به ترتیب 2469 و 1550 کیلوگرم در هکتار برآورد شد. بیشترین و کمترین عملکرد علوفه تر را اکوتیپ‌های شماره 2 و 12 نشان دادند. در مجموع عملکرد علوفه تر و خشک طی سه سال بررسی، اکوتیپ‌های شماره 2، 8، 21، 24 و 4 به عنوان اکوتیپ‌های برتر در شرایط دیم، شناسایی و انتخاب شدند.
به‌نژادی
مهرداد رمضان پور توپکانلو؛ حسین حاتم‌زاده؛ فرج ا... شهریاری
دوره 13، شماره 2 ، دی 1403، صفحه 217-232
چکیده
مقدمه: غلات جزء مهمترین منابع تأمین انرژی بشر محسوب میشوند، که در بین آنها گندم نان به‌عنوان یک محصول مهم و استراتژیک در جهان شناخته‌شده است. تنش خشکی یکی از عوامل مهم کاهش تولید گندم نان به شمار میآید. در حال حاضر توسعه ارقام متحمل به خشکی به‌عنوان یک چالش بزرگ برای به‌نژادگران محسوب میشود. روشهای مختلفی برای ارزیابی ...
بیشتر
مقدمه: غلات جزء مهمترین منابع تأمین انرژی بشر محسوب میشوند، که در بین آنها گندم نان به‌عنوان یک محصول مهم و استراتژیک در جهان شناخته‌شده است. تنش خشکی یکی از عوامل مهم کاهش تولید گندم نان به شمار میآید. در حال حاضر توسعه ارقام متحمل به خشکی به‌عنوان یک چالش بزرگ برای به‌نژادگران محسوب میشود. روشهای مختلفی برای ارزیابی تنوع در گونههای گیاهی وجود دارد که یکی از روشها، روشهای آماری چند متغیره میباشد. این تحقیق باهدف بررسی تنوع و گزینش بهترین لاین یا لاین‌ها جهت برنامه‌های اصلاحی در شرایط دیم انجام شد.روش شناسی پژوهش: آزمایش در سال زراعی 02-1401 در ایستگاه تحقیقات کشاورزی دیم شیروان-خراسان شمالی انجام شد. این پژوهش با 193 لاین و هفت رقم گندم دیم در قالب طرح آلفا لاتیس با دو تکرار انجام شد. در طول فصل رشد و پس از برداشت، دادههای مربوط به صفات فنولوژیکی و مورفولوژیکی ثبت و اندازهگیری شدند. محاسبات آماری شامل تجزیه واریانس توسط نرمافزار SAS نسخه 4-9، تجزیه همبستگی، تجزیه رگرسیون و تجزیه به مؤلفه‌های اصلی توسط نرمافزار Version 4.2.1)) R انجام شدند. جهت گزینش لاینهای برتر از شاخص انتخاب ژنوتیپ ایدهآل توسط نرمافزار Excel استفاده شد.یافته‌های پژوهش: تجزیه واریانس اختلاف معنیداری را در بین ژنوتیپها برای تمام صفات مورد مطالعه نشان داد (p<0.01). عملکرد دانه بیشترین همبستگی مثبت و معنیداری را با عملکرد بیولوژیک 0/82، شاخص برداشت 0/81، ارتفاع بوته 0/39، وزن سنبله 0/24 و وزن هزار دانه 0/22 داشت (p<0.01). از طرفی بین صفات فنولوژیکی نظیر روز تا رسیدن، روز تا سنبله دهی، روز تا پرچم دهی با صفات شاخص برداشت و وزن هزار دانه رابطه معکوس معنیداری وجود داشت که بیانگر وزن دانه کمتر و عملکرد دانه کمتر در ژنوتیپهای دیررس میباشد. نتایج تجزیه به مؤلفه‌های اصلی نشان داد که سه مؤلفه اصلی اول در مجموع 69 درصد از تنوع صفات را توجیه کردند. شاخص انتخاب گزینش ژنوتیپ ایدهآل (SIIG)، لاینهای شماره 25، 73، 90، 84 و190 به ترتیب با مقادیر 0/91، 0/83، 0/83، 0/81و 0/88 جزو ایده‌آل‌ترین ژنوتیپها شناسایی نمود. همبستگی بین شاخص SIIG و صفات مورد ارزیابی نشان داد که عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیک و شاخص برداشت همبستگی بالایی را با شاخص SIIG داشتند. بنابراین ژنوتیپهای 25، 73، 90، 84 و 190 با داشتن شاخص SIIG بالا و نیز دارا بودن پتانسیل عملکرد بالا میتوانند در برنامه‌های به‌نژادی آتی بهره گرفته شوند.
گیاهان زراعی دیم
رضا سلیمانی؛ کریم شهبازی
دوره 13، شماره 2 ، دی 1403، صفحه 233-252
چکیده
مقدمه: تولید بهینه گیاهان زراعی دیم با مدیریت صحیح حفظ بقایا به منظور پایداری تولید و ارتقای کمی و کیفی عملکرد محصول، ضرورتی انکار ناپذیر است. در شرایط دیم، یکی از تغییرات مهم در فیزیولوژی گیاهی ناشی از تنش خشکی، افزایش بیوسنتز اتیلن و رسیدن غلظت آن در حد کاهش دهنده رشد گیاهی یا همان اتیلن تنشی است. اتیلن تنشی باعث کاهش دوره رویشی و ...
بیشتر
مقدمه: تولید بهینه گیاهان زراعی دیم با مدیریت صحیح حفظ بقایا به منظور پایداری تولید و ارتقای کمی و کیفی عملکرد محصول، ضرورتی انکار ناپذیر است. در شرایط دیم، یکی از تغییرات مهم در فیزیولوژی گیاهی ناشی از تنش خشکی، افزایش بیوسنتز اتیلن و رسیدن غلظت آن در حد کاهش دهنده رشد گیاهی یا همان اتیلن تنشی است. اتیلن تنشی باعث کاهش دوره رویشی و در نهایت کاهش عملکرد میگردد. میکوریزا و باکتریهای مولد آنزیم ACC-دآمیناز سبب کاهش اثرات سوء تنش خشکی در شرایط دیم میشوند.روش شناسی پژوهش: به منظور بررسی اثربخشی حفظ بقایا و کاربرد قارچ گونه Funneliformis mosseae و باکتریهای مولد آنزیم ACC- دآمیناز در کاهش اثرات تنش کمآبی حاکم در شرایط دیم، این تحقیق به صورت کرتهای خرد شده در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی در سه تکرار در ایستگاه تحقیقات کشاورزی چرداول از سال 1398 به مدت دو سال زراعی اجرا گردید. کرتهای اصلی شامل سه تیمار مختلف حفظ بقایا شامل حذف بقایا، حفظ نیمی از بقایا و حفظ کل بقایا و کرتهای فرعی در چهار سطح شامل 1- شاهد (عدم کاربرد قارچ Funneliformis mosseae و باکتری مولد آنزیم ACC-دآمیناز)، 2- کاربرد قارچ Funneliformis mosseae (مصرف در کنار بذر) 3- مایهزنی باکتری مولد آنزیم ACC– دآمیناز (تهیه مایه تلقیح باکتری Bacillus simplex UT1 با جمعیت CFU ml-1 107 یا واحد کلونی تشکیل شده در میلی‌لیتر و روش مصرف پوشش بذری) 4- کاربرد توأم قارچ Funneliformis mosseae و باکتری مولد آنزیم ACC-دآمیناز بود. صفات کمی نخود مانند عملکرد دانه و زیستی، وزن صد دانه و تعداد دانه در متر مربع و از صفات فیزیولوژیکی، محتوای نسبی آب برگ (RWC) غلظت و جذب کل پتاسیم و روی به عنوان دو عنصر مهم در روابط آبی در گیاه اندازهگیری شدند. تجزیه آماری دادهها توسط نرم افزار SAS v.9.2 و مقایسه میانگینها با آزمون LSD انجام گرفت.یافته های پژوهش: نتایج نشان داد که اثر اصلی حفظ بقایا بر عملکرد دانه، عملکرد زیستی و شاخص برداشت به ترتیب در سطح یک، یک و پنج درصد معنیداری بود. با حفظ نیمی از بقایا، عملکرد دانه برابر با 1224 کیلوگرم در هکتار حاصل شد که نشان دهنده افزایش 81/7 درصدی نسبت به شاهد بود. نتایج این پژوهش نشان داد که عملکرد دانه نخود در تیمار بدون مصرف قارچ Funneliformis mosseae و باکتری مولد آنزیم ACC- دآمیناز برابر 1097 کیلوگرم در هکتار بود، در حالی که بیشترین عملکرد دانه نخود در تیمار مصرف توأم قارچ Funneliformis mosseae و باکتری مولد آنزیم ACC- دآمیناز به مقدار 1294 کیلوگرم در هکتار بدست آمد که این افزایش 9/17 درصدی نسبت به شاهد، از نظر آماری معنیدار بود. به طور کلی، کاربرد توأم قارچ Funneliformis mosseae و باکتریهای مولد آنزیم ACC- دآمیناز باعث افزایش عملکرد، اجزای عملکرد و بهبود غلظت عناصر غذایی در نخود شد. بر اساس نتایج این پژوهش، در شرایط حفظ بقایا، کاربرد قارچ Funneliformis mosseae به ویژه همراه با مایه زنی باکتریهای مولد آنزیم ACC- دآمیناز به منظور پایداری در تولید نخود توصیه میگردد.
به‌نژادی
سمیه داداشی؛ عبدالهادی حسین زاده؛ ناصر محمدی؛ محمدرضا بی همتا؛ محمدرضا نقوی
دوره 13، شماره 2 ، دی 1403، صفحه 253-267
چکیده
مقدمه: زنگ زرد با عامل Puccinia striformis f. sp. tritici به‌عنوان یکی از مخربترین بیماریهای گندم در جهان و ایران شناخته شده است و به طور چشمگیری سبب کاهش عملکرد دانه میشود. در این راستا، مقاومت میزبانی به عنوان یکی از مهمترین روشهای مدیریت زنگ زرد در نظر گرفته میشود. علاوه براین، شناسایی منابع مقاومت در مراحل گیاهچهای و گیاه کامل ...
بیشتر
مقدمه: زنگ زرد با عامل Puccinia striformis f. sp. tritici به‌عنوان یکی از مخربترین بیماریهای گندم در جهان و ایران شناخته شده است و به طور چشمگیری سبب کاهش عملکرد دانه میشود. در این راستا، مقاومت میزبانی به عنوان یکی از مهمترین روشهای مدیریت زنگ زرد در نظر گرفته میشود. علاوه براین، شناسایی منابع مقاومت در مراحل گیاهچهای و گیاه کامل برای دستیابی به مقاومت پایدار امری ضروری میباشد. هدف از این پژوهش، ارزیابی مقاومت مجموعهای از ژنوتیپهای امیدبخش گندم نان نسبت به جدایههای زنگ زرد در دو مرحله گیاهچهای و گیاه کامل تحت شرایط کنترل شده گلخانه و مزرعهای بود.روش شناسی پژوهش: مواد گیاهی این تحقیق 71 لاین امیدبخش گندم نان دیم به همراه 5 رقم (به عنوان شاهد بودند. ارزیابیهای گلخانهای با استفاده از جدایههای عامل بیماری شناسایی شده از مناطق زرقان (6E134A+, Yr27 و 6E130A+, Yr27)، مشهد (6E142A+, Yr27) و کرج (46E190A+, Yr27) انجام شد. آزمایشهای مزرعهای با استفاده از جمعیت نژادی زنگ زرد که دارای پرآزاری روی ژنهای مقاومت مشخصی بود، در زرقان و اردبیل طی دو سال زراعی (1403-1401) اجرا شد. به منظور بررسی مقاومت ژنوتیپها از برخی از پارامترهای مرتبط با مقاومت مانند واکنش به بیماری ضریب آلودگی و سطح زیر منحنی پیشرفت بیماری استفاده شد.یافته‌های پژوهش: نتایج این پژوهش نشان داد 33، 46، 49 و 53 درصد از ژنوتیپهای ارزیابی شده در مرحله گیاهچهای به ترتیب نسبت به جدایههای 6E134A+, Yr27، 6E142A+, Yr27، 46E190A+, Yr27 و 6E130A+, Yr27 مقاوم بودند. در مرحله گیاه کامل نیز در سال اول و دوم اجرای آزمایش در اردبیل تعداد 24 ژنوتیپ دارای واکنش مقاوم نسبت به بیماری بودند، در زرقان نیز تعداد ژنوتیپهای مقاوم به ترتیب برابر با 26 و 18 بود. بررسی ضرایب آلودگی در اردبیل و زرقان نشان داد به ترتیب 33 و 32 ژنوتیپ در هر دو سال زراعی در گروه مقاومت بالا قرار داشتند. دندروگرام تجزیه خوشهای نشان داد تمامی ژنوتیپهای دارای واکنش مقاومت در هر دو محل ارزیابی در زیر گروههای مجزا قرار گرفتند. نتایج نشان داد ژنوتیپهای شماره 12، 17، 21، 24، 25، 27، 28، 37 و 74 در هر دو مرحله ارزیابی گلخانهای و مزرعه نسبت به تمامی ایزولههای مورد استفاده دارای مقاومت بودند.
گیاهان زراعی دیم
فرشید محمودی؛ جواد اشرفی؛ معصومه خیرگو
دوره 13، شماره 2 ، دی 1403، صفحه 268-282
چکیده
مقدمه: نخود در بیشتر از 50 کشور کشت میگردد و در مقیاس جهانی، پس از لوبیا و نخودفرنگی، مقام سوم را از لحاظ تولید و سطح زیر کشت به خود اختصاص داده است. گیاه نخود توسط عوامل بیماری‌زای متعددی از قبیل قارچها، باکتریها، ویروسها و نماتدها مورد حمله قرار میگیرد که بیماری پژمردگی و بوته زردی با عامل Fusarium oxysporum f.sp. ...
بیشتر
مقدمه: نخود در بیشتر از 50 کشور کشت میگردد و در مقیاس جهانی، پس از لوبیا و نخودفرنگی، مقام سوم را از لحاظ تولید و سطح زیر کشت به خود اختصاص داده است. گیاه نخود توسط عوامل بیماری‌زای متعددی از قبیل قارچها، باکتریها، ویروسها و نماتدها مورد حمله قرار میگیرد که بیماری پژمردگی و بوته زردی با عامل Fusarium oxysporum f.sp. ciceris و پوسیدگی سیاه ریشه با عامل Fusarium solani از مهمترین بیماریهای قارچی این گیاه محسوب میشوند. گونههای فوزاریوم همراه ریشه و طوقه نخود هم به‌عنوان ساپروفیت و غیر بیماری‌زا و هم به شکل مهاجم و بیماری‌زا روی نخود گزارش شده‌اند. شناسایی و بررسی تنوع میان گونهها امکان برنامهریزی بهتر برای مدیریت بیماری و همچنین جایگاه درست طبقهبندی این قارچ را فراهم می‌سازد؛ لذا این تحقیق با هدف شناسایی گونههای قارچ فوزاریوم مرتبط با پژمردگی و پوسیدگی ریشه و طوقه نخود از مزارع کشت نخود در استانهای کرمانشاه، ایلام و گلستان انجام گرفت.
روش شناسی پژوهش: نمونهبرداری از گیاهان دارای علایم بیماری پژمردگی و پوسیدگی ریشه و طوقه از مزارع نخود استانهای کرمانشاه، ایلام و گلستان صورت گرفت. قطعات بافتهای آلوده پس از ضدعفونی سطحی به مدت سه دقیقه با هیپوکلریت سدیم 5% ، با آب مقطر سترون شستشو شده و پس از خشک‌کردن با حوله کاغذی سترون، روی محیط کشت (PDA) Potato Dexterous Agar کشت داده شدند و تشتک‌های پتری برای مدت 10-5 روز در دمای 25 درجه سانتیگراد قرار داده شدند. پس از کشت و خالصسازی جدایهها، اثبات بیماری‌زایی جدایههای فوزاریوم روی رقم نخود حساس به بیماری (ILC 1929) انجام شد. استخراج DNA جدایهها به روش Cetyl Trimethyl Ammonium Bromide (CTAB) انجام شد. ترادف نوکلئوتیدی ناحیه ITS-rDNAدر پایگاه اطلاعاتی NCBI با نرمافزار BLAST با ترادفهای موجود در بانک ژن مقایسه و ثبت شد. فیلوگرام بر اساس تطابق ترادف نوکلئوتیدی با استفاده از روش حداکثر درستنمایی به‌وسیله نرمافزار MEGA6.0 و بر اساس 1000 تکرار (bootstrap) رسم گردید.
یافته‌های پژوهش: بر اساس ویژگیهای ریخت‌شناختی و دادههای مولکولی حاصل از تکثیرITS-rDNA گونههای F. solani ، F. acuminatum ، F. equiseti ، F. oxysporum f. sp. ciceris و Fusarium spp. مورد شناسایی قرار گرفتند که در بین آنها F. oxysporum غالبترین و شایعترین گونه بوده و از بیشترین فراوانی برخوردار بود. گونههای F. acuminatum و F. equiseti بیشتر از گیاهان بالغ جداسازی شدند، درحالی‌که گونههای F. oxysporum و F. solaniدر تمامی مراحل رشد، از گیاهچه تا غلافدهی قابل‌جداسازی بودند. درخت فیلوژنتیکی بر اساس مقایسه توالی نواحی ITS- rDNA، گونههای شناسایی شده فوزاریوم را در چهار گروه فیلوژنتیکی طبقهبندی کرد. نتایج نشان داد که استفاده از توالییابی ناحیه ITS-rDNA میتواند به‌عنوان یک روش مکمل مناسب برای شناسایی گونههای مختلف فوزاریوم به کار گرفته شود.
گیاهان زراعی دیم
خشنود علیزاده؛ سیده سودابه شبیری؛ صادق شهبازی
دوره 13، شماره 2 ، دی 1403، صفحه 283-294
چکیده
مقدمه: تغییر الگو و اصلاح روشهای کاشت گیاهان علوفهای چندساله در دیم‌زارها میتواند در کاهش عوارض کاشت متوالی غلات و نیز افزایش تولید علوفه با استفاده از اراضی کم‌بازده و شیب‌دار نقش بسیار مهمی ایفا نماید. با کاشت اسپرس در شرایط دیم میتوان ضمن تولید علوفه مرغوب، با ایجاد پوشش مناسب در سطح خاک و کنترل فرسایش، به افزایش مواد ...
بیشتر
مقدمه: تغییر الگو و اصلاح روشهای کاشت گیاهان علوفهای چندساله در دیم‌زارها میتواند در کاهش عوارض کاشت متوالی غلات و نیز افزایش تولید علوفه با استفاده از اراضی کم‌بازده و شیب‌دار نقش بسیار مهمی ایفا نماید. با کاشت اسپرس در شرایط دیم میتوان ضمن تولید علوفه مرغوب، با ایجاد پوشش مناسب در سطح خاک و کنترل فرسایش، به افزایش مواد آلی خاک و تولید پایدار غلات دیم نیز کمک نمود. یکی از کاستی‌های کشت اسپرس آن است که در سال اول، عملکرد علوفه تولید شده، بسیار پایین است. روش شناسی پژوهش: این آزمایش برای ارزیابی کشت همراه اسپرس با برخی لگومهای یکساله و جو در شرایط دیم در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با 16 تیمار و سه تکرار در دو ایستگاه تحقیقات دیم مراغه و زنجان به مدت سه سال (97- 1394) اجرا گردید. تیمارهای آزمایش مشتمل بر چهار تیمار کشت خالص اسپرس، خلر، نخود علوفهای، جو و چهار نسبت کشت مخلوط افزایشی اسپرس با سه گیاه مذکور بود. تجزیه مرکب عملکرد علوفه تر و خشک، بصورت اسپلیت پلات در زمان در پایه طرح بلوکهای کامل تصادفی انجام شد. یافته‌های پژوهش: نتایج سال اول نشان داد که عملکرد علوفه تر و خشک اسپرس و گیاهان همراه و عملکرد پروتئین تحت تاثیر سطوح مختلف انواع مخلوط قرار گرفت. حداکثر عملکرد علوفه تر و خشک در سال اول به ترتیب با 3433 و 1717 کیلوگرم در هکتار، در کاشت جو خالص بدست آمد که اختلاف معنیداری با عملکرد علوفه در کشت همراه اسپرس با نخود علوفهای و اسپرس با جو نداشتند. کمترین عملکرد پروتئین (76 کیلوگرم در هکتار) مربوط به کشت اسپرس با ۳۰ درصد خلر بود. در سال دوم، تیمارهای کشت خالص مربوط به گیاه همراه، حذف شدند و اختلاف بسیار معنیدار (P<0.01) بین تیمارهای دیگر بدست آمد. بیشترین عملکرد علوفه خشک (2133 کیلوگرم در هکتار) و علوفه تر (5767 کیلوگرم در هکتار) متعلق به تیمار کشت خالص اسپرس بود ولی بین تیمارها از نظر عملکرد پروتئین، تفاوت معنیدار وجود نداشت. در سال سوم بین عملکرد علوفه تیمارها اختلاف معنیداری بدست نیامد. با این‌حال، بیشترین عملکرد علوفه خشک (1414 کیلوگرم در هکتار) و علوفه تر (4213 کیلوگرم در هکتار) متعلق به تیمار کشت خالص اسپرس بود. نتایج تجزیه مرکب نشان داد که اثر سال بر عملکرد علوفه خشک و تر بسیار معنیدار بود. اثر متقابل سال و تیمار از لحاظ عملکرد علوفه تر و خشک نیز بسیار معنیدار بود و بیشترین عملکرد علوفه خشک (2133 کیلوگرم در هکتار) متعلق به تیمار اسپرس خالص در سال دوم بود. در مجموع چنین نتیجه‌گیری شد که کشت اسپرس در شرایط دیم مناطق نیمه خشک مراغه و زنجان امکان‌پذیر است و برای افزایش کمیت و کیفیت تولید علوفه در سال اول میتوان از جو یا خلر (با تراکم 3۰٪) به عنوان گیاه همراه اسپرس (با تراکم ۱۰۰٪) استفاده نمود.
به‌نژادی
حسین نظری؛ مرتضی اشراقی نژاد؛ مظفر روستایی؛ سید محمد علوی سینی
دوره 13، شماره 2 ، دی 1403، صفحه 295-311
چکیده
مقدمه: خشکی به عنوان یکی از مهمترین تنشهای محیطی، یک خطر جدی در تأمین امنیت غذایی جهان محسوب میشود. تولید گندم در مناطق دیم نقش مهمی در اقتصاد ایران دارد. با توجه به گسترش کشت گندم نان در مناطق دیم، معرفی و توسعه ارقام جدید با ویژگیهای پرمحصولی و مقاومت به تنش خشکی، اهمیت بالایی دارد. بررسی لاینهای جدید با خصوصیات مورفو-فیزیولوژیک ...
بیشتر
مقدمه: خشکی به عنوان یکی از مهمترین تنشهای محیطی، یک خطر جدی در تأمین امنیت غذایی جهان محسوب میشود. تولید گندم در مناطق دیم نقش مهمی در اقتصاد ایران دارد. با توجه به گسترش کشت گندم نان در مناطق دیم، معرفی و توسعه ارقام جدید با ویژگیهای پرمحصولی و مقاومت به تنش خشکی، اهمیت بالایی دارد. بررسی لاینهای جدید با خصوصیات مورفو-فیزیولوژیک و فنولوژیک مطلوب میتواند یکی از روشهای مناسب برای این منظور باشد. استفاده از یک صفت به تنهایی ممکن است به نتایج مطلوبی منجر نشود، به همین دلیل در این تحقیق، برای ارزیابی بهتر لاینهای گندم دیم و تنوع فنوتیپی آنها و تعیین برترین لاین‌ها از لحاظ عملکرد و زودرسی با استفاده از روش گزینشی SIIG برای ادغام تعدادی از صفات مهم استفاده شد.
روششناسی پژوهش: تعداد 144 لاین گندم در شرایط دیم در ایستگاه تحقیقات دیم مرکز تحقیقات کشاورزی زنجان در شهرستان خدابنده طی سال‌های (1399-1398) بر اساس طرح بلوکهای کامل تصادفی با دو تکرار ارزیابی شدند. در این آزمایش از ارقام گندم دیم شامل سرداری، آذر2، صدرا، هما، اوحدی، باران، رصد، واران و هشترود به عنوان شاهد استفاده شد. صفات ارتفاع بوته، زمان از کاشت تا ظهور سنبله، رسیدگی فیزیولوژیکی دانهها همراه با زرد شدن پدانکل گیاهان، وزن هزار دانه، عملکرد دانه پس از رسیدگی فیزیولوژیک، دمای کانوپی، تعرق، دیاکسیدکربن زیر روزنه، هدایت روزنهای، هدایت مزوفیلی، شاخص کلروفیل و فتوسنتز اندازهگیری شد.
یافته‌های پژوهش: نتایج تجزیه واریانس نشان داد که تنوع کافی بین لاین‌ها از لحاظ صفات مورد مطالعه وجود دارد. از لحاظ میزان عملکرد دانه در هکتار، لاینهای 65 و 22 به ترتیب دارای بیشترین (2625 کیلوگرم) و کمترین (984 کیلوگرم) مقدار بودند. میانگین عملکرد لاینهای گروه برتر در این آزمایش بین 1765 و 5/1911 متغیر بود. گروه‌بندی ژنوتیپها براساس شاخص SIIG نشان داد که هیچ لاینی در گروه یک، دو و هشت قرار نگرفت ولی در گروههای 3، 4، 5 و 6 و 7 به‌ترتیب 2، 15، 71، 54 و 2 لاین قرار گرفتند. لاینهای گروههای 3، 4 و 5 را بعلت داشتن شاخص SIIG بالای 5/0 میتوان بعنوان ژنوتیپهای برتر انتخاب نمود. اما برترین ژنوتیپها بعلت دارا بودن سنبله‌دهی سریعتر، فتوسنتز بیشتر و در نهایت عملکرد دانه بالاتر در گروه 3 قرار دارند. براساس شاخص SIIG، ژنوتیپهای شماره 42 و 104 در گروه برتر شماره 3 و همچنین 15 ژنوتیپ دیگر در گروه شماره 4 قرار گرفتند. ارقام شاهد مورد مطالعه در هیچیک از این دو گروه برتر قرار نگرفتند و در گروههای 5 و 6 جای گرفتند. ژنوتیپهای گروه 3 و 4 به طور کلی دارای مقادیر میانگین بیشتر در صفاتی مانند هدایت روزنهای، هدایت مزوفیلی، فتوسنتز و عملکرد بودند و از نظر تعداد روز تا ظهور سنبله و رسیدگی میانگینهای کمتری در این ژنوتیپها مشاهده شد. بنابراین، ضمن توصیه به گزینش لاین‌ها بر اساس روش SIIG، لاینهای انتخاب شده با این شاخص به عنوان بهترین لاین‌ها برای استفاده در برنامه‌های اصلاحی تحت شرایط دیم پیشنهاد میشوند.
