نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• رضا رحیم زاده
• آرش محمدزاده
• رویا فردوسی
• رامین لطفی

موسسه تحقیقات کشاورزی دیم کشور، سازمان تحقیقات آموزش و ترویج کشاورزی، مراغه، ایران

چکیده

مقدمه: کشاورزی حفاظتی یکی از راهکارهای بلندمدت در حفاظت از منابع تولید با مدیریت صحیح محصول و خاک می‌باشد. با وجود منافع گسترده کشاورزی حفاظتی، هنوز سطح اراضی تحت پوشش کشاورزی حفاظتی در سطح جهانی در مقایسه با نظام کشاورزی مرسوم بسیار اندک می‌باشد. همچنین، پس از دهه‌ها تلاش برای توسعه کشاورزی حفاظتی در ایران، مورد استقبال بسیاری از کشاورزان قرار نگرفته است. این موضوع می‌تواند تحت تاثیر عوامل مختلف فنی (مانند دسترسی به ادوات مخصوص کشاورزی حفاظتی)، اجتماعی (نظیر دانش و آگاهی کشاورزان) و اقتصادی (انواع سیاست‌های حمایتی) قرار بگیرد. بنابراین، با توجه به جایگاه ویژه کشاورزی، پژوهش حاضر به منظور شناسایی موانع توسعه کشاورزی حفاظتی در اراضی دیم و نگرش کشاورزان به این موضوع پرداخته شد.
روش ­شناسی پژوهش: این پژوهش در سال زراعی 1402-1401 در استان آذربایجان‌شرقی انجام گرفت. جامعه آماری کشاورزان مناطق دیم شهرستان‌های مراغه، هشترود، میانه، چاراویماق و اهر بودند. گردآوری داده‌ها و اطلاعات از طریق مصاحبه حضوری با کشاورزان و تکمیل پرسشنامه‌ای حاوی سوالات مرتبط با کشاورزی حفاظتی انجام گرفت. شناسایی کشاورزان قابل دسترس برای مصاحبه حضوری به کمک کارشناسان جهاد کشاورزی شهرستان‌های مورد مطالعه انجام گرفت که به 53 نفر رسید. برای اطمینان از روایی محتوای گویه‌های منتخب، پرسشنامه توسط گروهی از اعضای هیأت علمی و متخصصان کشاورزی دیم مورد ارزیابی قرار گرفت. تجزیه و تحلیل داده‌ها با استفاده از اکسل 2016 انجام گرفت. همچنین، همبستگی بین متغیرها با روش اسپیرمن و با استفاده از نرم ‌افزار اوریژن پرو نسخه 22 انجام گرفت.
یافته­‌های پژوهش: نتایج نشان داد که با توجه به سهم بالای گندم و جو در الگوی کشت منطقه، تناوب زراعی به درستی رعایت نمی‌شود. قسمت عمده‌ بقایای گیاهی به ویژه در غلات به عنوان محصول فرعی و به دلیل بالا بودن قیمت کاه و کلش در منطقه برداشت می‌شود. بیشتر کشاورزان عملیات آماده‌سازی و کشت محصول را به روش خاکورزی مرسوم انجام می‌دهند. کمبود ماشین‌آلات و ادوات مناسب کشاورزی، پایین بودن دانش و آگاهی برخی کشاورزان در خصوص کشاورزی حفاظتی و کاهش عملکرد محصول در سال‌های ابتدایی شروع سامانه کشاورزی حفاظتی، از موانع اصلی توسعه آن به شمار می‌رود. ارائه تسهیلات کم بهره به منظور خرید ماشین‌آلات و ادوات کشاورزی حفاظتی، تحقیقات مشارکتی با همکاری کشاورزان، محققان و مروجان و ایجاد مزارع الگویی در مزارع کشاورزان و وجود سیاست‌های حمایتی نظیر مشوق‌های مالی  و یارانه‌ها می‌تواند راهکارهای مناسبی در توسعه آن باشد.

کلیدواژه‌ها

• کشاورزی دیم
• خاک‌ورزی حفاظتی
• تناوب زراعی
• مدیریت بقایای گیاهی

موضوعات

• به‌زراعی

عنوان مقاله [English]

Identifying the challenges of applying conservation agriculture under dryland conditions of East-Azarbayjan province: Farmers’ perspectives

نویسندگان [English]

• Reza Rahimzadeh
• Arash Mohammadzadeh
• Roya Ferdosi
• Ramin Lotfi

Dryland Agricultural Research Institute (DARI), Agriculture Research, Education and Extension Organization (AREEO), Maragheh, Iran

چکیده [English]

Introduction: Conservation agriculture represents a sustainable strategy for the long-term preservation of natural resources through effective crop and soil management practices. Despite its numerous advantages, the global adoption of conservation agriculture remains relatively limited when compared to conventional agricultural systems. In Iran, efforts to promote conservation agriculture over several decades have not resulted in widespread adoption among farmers. This can be attributed to a variety of factors, including technical challenges (such as access to specialized machinery and equipment), social barriers (including farmer knowledge and awareness of conservation agriculture), and economic obstacles (such as the availability of financial support policies). Considering the importance of conservation agriculture in sustainable crop production especially in dryland condition, this research aimed to identify the challenges of applying conservation agriculture in dryland crop production systems from the perspective of farmers.
 
Materials and Methods: The present study was performed in east Azerbaijan province of Iran during 2022-2023. The target population was the farmers engaged in rainfed crops in dryland condition of Maragheh, Hashtrood, Mianeh, Charuymaq and Ahar counties. The data used in this study was obtained through face-to-face interviews with 53 farmers who were available for interview identified by local Jihad agriculture experts. The questionnaire validity was evaluated by the faculty members and experts in dryland agriculture. Data analysis was done by using Excel 2016 software. Also, correlation analysis between variables was done by Origin Pro software version 22.
 
Research findings: Results showed that because the higher share of cereals (wheat and barley) in cropping pattern, there is no proper crop rotation in the study area. A large part of crop residue especially in cereals, is harvesting as forage because of feed higher prices in the area. The most of farmers prefer to use conventional tillage system for seedbed preparation. Lack of suitable machinery, lack of awareness and knowledge of farmers toward conservation agriculture, and yield reduction in the first years of adoption are the main barriers of rapid expansion of conservation agriculture. Facilitating farmers’ access to conservation agriculture machinery by providing the financial facilities; participatory research involving farmers, researchers and extension agents and creating agricultural extension model sites, and support policies such as economic incentives or subsidies are the main strategies for the adoption of conservation agriculture.

کلیدواژه‌ها [English]

• Dryland agriculture
• Conservation tillage
• Crop rotation
• Crop residue management