نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• سمیه داداشی ¹
• عبدالهادی حسین زاده ¹
• ناصر محمدی ²
• محمدرضا بی همتا ³
• محمدرضا نقوی ⁴

¹ دانشگاه تهران

² موسسه تحقیقات کشاورزی دیم کشور،سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، مراغه، ایران

³ استاد دانشگاه تهران

⁴ استاد گروه زراعت و اصلاح‌نباتات،‌ پردیس کشاورزی کرج، دانشگاه تهران

چکیده

مقدمه: زنگ زرد با عامل Puccinia striformis f. sp. tritici به‌عنوان یکی از مخرب­ترین بیماری­های گندم در جهان و ایران شناخته شده است و به طور چشمگیری سبب کاهش عملکرد دانه می­شود. در این راستا، مقاومت میزبانی به عنوان یکی از مهم­ترین روش­های مدیریت زنگ زرد در نظر گرفته می­شود. علاوه براین، شناسایی منابع مقاومت در مراحل گیاهچه­ای و گیاه کامل برای دستیابی به مقاومت پایدار امری ضروری می­باشد. هدف از این پژوهش، ارزیابی مقاومت مجموعه­ای از ژنوتیپ­های امیدبخش گندم نان نسبت به جدایه­های زنگ زرد در دو مرحله گیاهچه­ای و گیاه کامل تحت شرایط کنترل شده گلخانه و مزرعه­ای بود.
روش شناسی پژوهش: مواد گیاهی این تحقیق 71 لاین­ امیدبخش گندم نان دیم  به همراه 5 رقم (به عنوان شاهد بودند. ارزیابی­های گلخانه­ای با استفاده از جدایه­های عامل بیماری شناسایی شده از مناطق زرقان (6E134A+, Yr27 و 6E130A+, Yr27)، مشهد (6E142A+, Yr27) و کرج (46E190A+, Yr27) انجام شد. آزمایش­های مزرعه­ای با استفاده از جمعیت نژادی زنگ زرد که دارای پرآزاری روی ژن­های مقاومت مشخصی بود، در زرقان و اردبیل طی دو سال زراعی (1403-1401) اجرا شد. به منظور بررسی مقاومت ژنوتیپ­ها از برخی از پارامترهای مرتبط با مقاومت مانند واکنش به بیماری  ضریب آلودگی و سطح زیر منحنی پیشرفت بیماری استفاده شد.
یافته‌های پژوهش: نتایج این پژوهش نشان داد 33،  46، 49 و 53 درصد از ژنوتیپ­های ارزیابی شده در مرحله گیاهچه­ای به ترتیب نسبت به جدایه­های 6E134A+, Yr27، 6E142A+, Yr27، 46E190A+, Yr27 و  6E130A+, Yr27 مقاوم بودند. در مرحله گیاه کامل نیز در سال اول و دوم اجرای آزمایش در اردبیل تعداد 24 ژنوتیپ دارای واکنش مقاوم نسبت به بیماری بودند، در  زرقان نیز تعداد ژنوتیپ­های مقاوم  به ترتیب برابر با 26 و 18 بود. بررسی ضرایب آلودگی در  اردبیل و زرقان نشان داد به ترتیب 33 و 32 ژنوتیپ در هر دو سال زراعی در گروه مقاومت بالا قرار داشتند. دندروگرام تجزیه خوشه­ای نشان داد تمامی ژنوتیپ­های دارای واکنش مقاومت در هر دو محل ارزیابی در زیر گروه­های مجزا قرار گرفتند. نتایج نشان داد ژنوتیپ­های شماره 12، 17، 21، 24، 25، 27، 28، 37 و 74 در هر دو مرحله ارزیابی گلخانه­ای و مزرعه نسبت به تمامی ایزوله­های مورد استفاده دارای مقاومت  بودند. 

کلیدواژه‌ها

• گندم
• زنگ زرد
• سطح زیر منحنی پیشرفت بیماری
• ضریب آلودگی

موضوعات

• به‌نژادی

عنوان مقاله [English]

Response of promising bread wheat genotypes against yellow rust at the seedling and adult plants stages

نویسندگان [English]

• Somayeh Dadashi ¹
• Abdolhadi Hossein Zadeh ¹
• Naser Mohammadi ²
• Mohamad Reza Bihamta ³
• Mohamad Reza Naghavi ⁴

¹ Tehran University

² Dryland Agricultural Research Institute, Agricultural Research, Education and Extension Organization (AREEO), Maragheh, Iran

³ Tehran University

⁴ Tehran University

چکیده [English]

Introduction: Yellow rust (Puccinia striformis sp. tritici) is known as one of the most destructive diseases of wheat in worldwide as well as Iran and caused a significant reduction in the grain yield. In this regard, host resistance is calculated as the most management strategies for this disease. Moreover, the identification of resistance sources at the seedling and adult stages of plant growth and development is a necessary task to achieve durable resistance. Hence, the main objective of the present study was to investigation of resistance of a set of promising bread wheat genotypes under controlled greenhouse and filed conditions.
 
Methodology: The plant genetic materials undertaken in this research included 71 promising bread wheat genotypes along with five local varieties as control genotypes. The greenhouse test was done using several isolates taking part from Zarghan, Mashhad, and Karaj regions. The field experiments were performed using the identified yellow rust race at the two locations including Zarghan and Aedabil during two cropping seasons (2020-2022). Several parameters such as infection type (IT), coefficient of infection (CI), and area under the disease progress curve (AUDPC) were calculated for determine the resistance rate of tested genotypes.
 
Research findings: Based on results, 33, 46, 49, and 53% of the total tested genotypes showed resistant against 6E134A+, Yr27, 6E142A+, Yr27, 46E190A+, Yr27, and 6E130A+, Yr27 isolates at the seedling stage, respectively. At the adult plant stage, 24 genotypes showed the resistance reaction (R and R/MR) against yellow rust disease in thee Ardabil region across two years. In the Zarghan region, 26 and 18 genotypes showed the resistance reaction in the first and second year, respectively. According to CI parameter, 33 and 32 genotypes were placed into the resistant group across two years. Moreover, the results of cluster analysis showed that all genotypes were grouped into separate clusters, and the resistant genotypes in Ardabil and Zarghan were recognized from other genotypes. In general, our findings indicated that genotypes numbers 12, 17, 21, 24, 25, 27, 28, 37, and 74 showed a relative resistance against all yellow rust isolates at the both seedling and adult plant stages.

کلیدواژه‌ها [English]

• Wheat
• yellow rust
• area under the disease progress curve
• coefficient infection