نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• تیمور دولت پناه ¹
• شهریار دشتی ²
• امین عباسی ²
• ناصر احمدی ثانی ³

¹ دانشجوی دکتری اکولوژی گیاهان زراعی، گروه مهندسی تولید و ژنتیک گیاهی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه مراغه، مراغه

² استادیار گروه مهندسی تولید و ژنتیک گیاهی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه مراغه، مراغه

³ دانشیار دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، واحد مهاباد، دانشگاه آزاد اسلامی مهاباد

چکیده

استفاده درست و بهینه از اراضی نیازمند ارزیابی دقیق منابع بوم‌شناختی کشاورزی می‌باشد. ارزیابی توان اراضی جهت کشت محصولات مختلف اولین اولویت راهبردی جهت افزایش تولید و بهینه‌سازی مصرف منابع است. تحقیق حاضر به منظور شناخت عوامل و عناصر اقلیمی، خاک و توپوگرافی مؤثر بر کشت گندم دیم در بخشی از دیم‌زارهای شهرستان هشترود در استان آذربایجان‌شرقی و پهنه‌بندی نواحی مستعد کشت این محصول با استفاده از سامانه اطلاعات جغرافیایی و فرآیند تحلیل سلسله مراتبی انجام گردید. ابتدا نیازهای بوم‌شناختی گندم دیم با استفاده از منابع علمی موجود تعیین و درجه‌بندی شد. سپس نقشه‌های موضوعی مورد نیاز تهیه و طبقه‌بندی گردید. متغیرهای محیطی مورد مطالعه شامل دمای کمینه، دمای متوسط، دمای بیشینه، بارش، شیب، جهت شیب، ارتفاع، کربن آلی، عناصر غذایی فسفر، پتاسیم، درصد مواد خنثی‌کننده، درصد اشباع و هدایت الکتریکی بودند. از فرآیند تحلیل سلسله مراتبی برای تعیین وزن معیارها استفاده شد. در نهایت با تلفیق و هم‌پوشانی این نقشه‌ها در محیط GIS نقشه پهنه‌بندی گندم دیم استخراج شد. نتایج حاصل از پهنه‌بندی نشان داد که گندم در چهار پهنه (بسیار مستعد، مستعد، نیمه‌مستعد و غیر‌مستعد) از نظر تناسب اراضی قرار گرفتند. حدود 28700 هکتار (22 درصد) از مساحت اراضی منطقه‌ی مورد مطالعه بسیار مستعد، حدود 33373 هکتار (26 درصد) از مساحت اراضی منطقه‌ی مورد مطالعه مستعد، حدود 35447 هکتار (27 درصد) از مساحت اراضی منطقه‌ی مورد مطالعه نیمه‌مستعد و حدود 33299 هکتار (25 درصد) از مساحت اراضی مورد مطالعه غیر‌مستعد جهت کشت محصول گندم دیم تشخیص داده شد. از جمله عوامل محدود‌کننده رشد و تولید گندم دیم در منطقه مورد مطالعه می‌توان به بالا بودن میزان پتاسیم (بیشتر از 400 میلی‌گرم در کیلوگرم)، پایین‌بودن میزان فسفر (کمتر از 10 میلی‌گرم در کیلوگرم)، کم‌بودن دمای کمینه (حدود 5 درجه‌سانتی‌گراد)، کم‌بودن متوسط دما (کم‌تر از 12 درجه سانتی‌گراد)، ارتفاع بیشتر از 2000 متر و شیب بالای 12 درصد اشاره نمود.

کلیدواژه‌ها

• سامانه اطلاعات جغرافیایی
• فرآیند تحلیل سلسله مراتبی
• پهنه‌بندی
• کشت بوم

موضوعات

• زراعت

عنوان مقاله [English]

Zoning potential of rainfed wheat lands in a part of the rainfed fields of Hashtroud city using Geographical Information System (GIS) and Analytical Hierarchy Process (AHP).

نویسندگان [English]

• Teymor Dolatpanah ¹
• Shareyar Dashti ²
• Amin Abbasi ²
• Naser Ahmadi Sani ³

¹ Ph.D. student in crop plant ecology, department of plant genetics and production engineering, faculty of agriculture, Maragheh University, Maragheh

² University of Maragheh, GolAssistant Professor, Department of Production Engineering and Plant Genetics, Faculty of Agriculture, Maragheh University, Maraghehshahr

³ Associate Professor, Faculty of Agriculture and Natural Resources, Mahabad Branch, Islamic Azad University of Mahabad

چکیده [English]

The correct and optimal use of land requires a detailed evaluation of agricultural ecological resources. Evaluating the potential of land for growing different crops is the first strategic priority to increase production and optimize resource consumption. The purpose of this research is to identify the climatic factors and elements, soil and topography affecting the cultivation of rainfed wheat in a part of the rainfed fields of Hashtroud city in East Azarbaijan province and to delineate the areas prone to the cultivation of this crop using Geographical Information System (GIS) and Analysis Hierarchy Process (AHP) was done. First, the ecological needs of dry wheat were determined and graded using available scientific resources. Then the required thematic maps were prepared and classified. Hierarchical analysis process was used to determine the weight of the criteria. Finally, by combining and overlapping these maps in the GIS environment, the dry wheat zonation map was extracted. The results of zoning showed that wheat is placed in 4 zones (very suitable, relatively suitable, weak and unsuitable) in terms of land suitability. About 28,700 hectares (22%) of the land area of the study area are very suitable, about 33,373 hectares (26%) of the land area of the study area are relatively suitable, about 35,447 hectares (27%) of the land area of the study area Poor study and about 33,299 hectares (25%) of the studied land area were found to be unsuitable for growing dryland wheat crops.

کلیدواژه‌ها [English]

• Geographic information system
• hierarchical analysis process
• zoning
• Farming