مهناز رحمتی؛ طهماسب حسینپور؛ علی احمدی
دوره 9، شماره 1 ، شهریور 1399، صفحه 1-20
چکیده
در این مطالعه برای بررسی روابط بین صفات مختلف و انتخاب بهترین ژنوتیپهای گندم بر اساس چندین صفت از روش بایپلاتژنوتیپ × صفت و بایپلات ژنوتیپ × عملکرد × صفت استفاده شد. تعداد 15 رقم و لاین انتخابی از برنامههای اصلاحی گندم نان مؤسسه تحقیقات کشاورزی دیم کشور به همراه یک رقم گندم دوروم ذهاب، در مزارع زارعین دو شهرستان دلفان ...
بیشتر
در این مطالعه برای بررسی روابط بین صفات مختلف و انتخاب بهترین ژنوتیپهای گندم بر اساس چندین صفت از روش بایپلاتژنوتیپ × صفت و بایپلات ژنوتیپ × عملکرد × صفت استفاده شد. تعداد 15 رقم و لاین انتخابی از برنامههای اصلاحی گندم نان مؤسسه تحقیقات کشاورزی دیم کشور به همراه یک رقم گندم دوروم ذهاب، در مزارع زارعین دو شهرستان دلفان و خرمآباد در سال زراعی 97-1396 کشت و ارزیابی شدند. نتایج تجزیه واریانس صفات برای هر دو منطقه اجرای آزمایش نشان داد که اختلاف معنیداری بین ژنوتیپهای مورد ارزیابی از نظر ارتفاع بوته، روز تا ظهور سنبله سنبلهدهی و رسیدگی، عملکرد دانه و شاخص برداشت وجود دارد. بر اساس میانگین عملکرد دانه ژنوتیپها در هر دو منطقه اجرای آزمایش، بیشترین عملکرد دانه در ارقام واران، صدرا، ایوان و لاین Azar2/Sabalan/… به ترتیب با میانگین عملکرد دانه 3374، 5/3207، 3054 و 5/2866 کیلوگرم در هکتار بدست آمد. با توجه به نمودار چندضلعی بایپلات ژنوتیپ× صفت (GT)، ارقام واران و صدرا بیشترین عملکرد دانه، تعداد سنبله در مترمربع، وزن هزار دانه و ارتفاع بوته را در هر دو منطقه اجرای آزمایش نشان دادند. نمایش برداری بایپلات GT، همبستگی بالایی بین عملکرد دانه با وزن هزار دانه، ارتفاع بوته و شاخص برداشت در مناطق اجرای آزمایش نشان داد. بر اساس نتایج تجزیه بایپلات ژنوتیپ × عملکرد × صفت (GYT)، ارقام واران و صدرا دارای بهترین ترکیب عملکرد دانه با کلیه صفات مورد ارزیابی بودند. همبستگی بالایی بین وزن هزار دانه و ارتفاع بوته در ترکیب با عملکرد دانه مشاهده شد که بیانگر اهمیت این صفات در ترکیب با عملکرد دانه برای بهبود تولید ژنوتیپها میباشد.
رحمان رجبی؛ سید وحید اسلامی؛ مجید جامی الاحمدی؛ رضا محمدی؛ محسن سعیدی
دوره 9، شماره 1 ، شهریور 1399، صفحه 21-38
چکیده
تغذیه صحیح گیاه یکی از عوامل مهم در بهبود عملکرد و کیفیت گندم به شمار میآید. در این پژوهش تأثیر کود نیتروژن (اوره) بصورت تیمارهای مختلف محلولپاشی و کود سرک در مراحل مختلف نمو بر عملکرد و اجزای عملکرد گندم دیم بررسی شد. این تحقیق به صورت آزمایش کرتهای خرد شده نواری (استریپ اسپلیت پلات) بر پایه طرح بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار ...
بیشتر
تغذیه صحیح گیاه یکی از عوامل مهم در بهبود عملکرد و کیفیت گندم به شمار میآید. در این پژوهش تأثیر کود نیتروژن (اوره) بصورت تیمارهای مختلف محلولپاشی و کود سرک در مراحل مختلف نمو بر عملکرد و اجزای عملکرد گندم دیم بررسی شد. این تحقیق به صورت آزمایش کرتهای خرد شده نواری (استریپ اسپلیت پلات) بر پایه طرح بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار در دو سال زراعی 96-1395 و 97-1396 و هر سال در دو آزمایش جداگانه دیم و آبیاری تکمیلی اجرا شد. تیمارهای آزمایش عبارت بودند از: الف) محلولپاشی کود اوره در چهار مرحله رشدی شامل: 1) شاهد و 2) محلولپاشی در مراحل نموی آبستنی، آبستنی + پرشدن دانه و پرشدن دانه که در کرتهای اصلی قرار گرفت. ب) چهار رقم گندم دیم شامل: آذر2، ریژاو، باران و پراو در کرتهای فرعی و ج) تیمار کود سرک در دو سطح شامل: شاهد (عدم مصرف کود سرک) و کاربرد کود سرک در مرحله نمو پنجهزنی (کد 23 زادوکس) به عنوان عامل کرت نواری. پس از انجام تجزیه مرکب دادهها و انجام مقایسه میانگینها نتایج نشان دادند که در هر دو شرایط دیم و آبیاری تکمیلی، کاربرد کود اوره بصورت کود سرک و محلولپاشی باعث افزایش عملکرد بیولوژیک، عملکرد دانه، وزن هزار دانه، تعداد دانه درسنبله، طول سنبله، تعداد سنبلچه در سنبله و محتوا و عملکرد پروتئین دانه شد. از لحاظ عملکرد دانه در شرایط دیم، رقم پراو با داشتن تعداد بیشتر سنبلچه در سنبله و دانه درسنبله و همچنین عملکرد بیولوژیک بالاتر، عملکرد دانه بیشتری را به خود اختصاص داد. همچنین در شرایط آبیاری تکمیلی رقم باران بالاترین عملکرد دانه و رقم آذر2 در هر دو شرایط دیم و آبیاری تکمیلی پایینترین عملکرد دانه را به خود اختصاص دادند.
سیروس حسن نژاد
دوره 9، شماره 1 ، شهریور 1399، صفحه 39-62
چکیده
بهمنظور شناسایی و بررسی پراکنش علفهایهرز مزارع گندم دیم شهرستان مراغه، نمونهبرداری از 50 مزرعه به روش W با استفاده از 20 کوادرات 25/0 مترمربعی برای هر مزرعه از مرحله پنجهزنی تا طویل شدگی ساقه گندم در بهار سال 1397 انجام شد. رتبهبندی علفهایهرز با استفاده از شاخص غالبیت نسبی انجام شد. دادههای ...
بیشتر
بهمنظور شناسایی و بررسی پراکنش علفهایهرز مزارع گندم دیم شهرستان مراغه، نمونهبرداری از 50 مزرعه به روش W با استفاده از 20 کوادرات 25/0 مترمربعی برای هر مزرعه از مرحله پنجهزنی تا طویل شدگی ساقه گندم در بهار سال 1397 انجام شد. رتبهبندی علفهایهرز با استفاده از شاخص غالبیت نسبی انجام شد. دادههای علفهرزی و عوامل محیطی تمامی مزارع با آنالیز فزونگی (RDA) تجزیه و پراکنش گونههای علفهرز و ارتباط آنها با عوامل محیطی در دیاگرام رستهبندی نمایش داده شد. در مجموع 81 گونه علفهرز متعلق به 20 تیره گیاهی شناسایی گردید. تیرههای آفتابگردان، گراسها و شببو به ترتیب با 14، 13 و 11 گونه علفهرز غالبترین تیرههای گیاهی این مزارع بودند. صابونک، تلخه، بیتیراخ و گیسچسبک به ترتیب با داشتن شاخص غالبیت نسبی 45/30، 51/29، 49/26 و 30/25 غالبترین گونههای علفهرزی این مزارع بودند. در بین علفهایهرز مشاهده شده، 73/61 درصد یکساله و 27/38 درصد چندساله بودند. همچنین 95/83 درصد علف-هایهرز دولپه و 05/16 درصد تکلپه بودند. RDA با استفاده از دادههای فراوانی برای 60 علفهرز فراوان (مشاهده شده در بیش از 3 مزرعه) و طول و عرض جغرافیایی و ارتفاع مکانهای نمونهبرداری با استفاده از نرم-افزار کانکو (نسخه 5/4) انجام شد. نتایج RDA نشان داد که عرض جغرافیایی محل و در پی آن ارتفاع بیشترین تاثیر را روی پراکنش علفهایهرز دارند. مولفه اول و دوم RDA بیش از 9/77 درصد از واریانس پراکنش گونهها را تحت تاثیر عوامل محیطی مورد مطالعه توجیه میکنند. صابونک و تلخه بیشترین حضور را در مزراعی با ارتفاع بالا داشتند، در حالیکه گل گندم معمولی در مزارعی با کمترین ارتفاع مشاهده شد.
فرهاد بیات؛ محمد رضا جهانسوز؛ محمدباقر حسینی؛ فریدون سرمدیان؛ غلامرضا پیکانیماچیانی؛ مصطفی اویسی
دوره 9، شماره 1 ، شهریور 1399، صفحه 63-89
چکیده
فصل رشد، بخشی از سال میباشد که طی آن شرایط آب و هوایی (دمای مناسب و رطوبت کافی) و رشد مطلوب گیاه امکانپذیر است. با شناخت دوره رشد در منطقه و نیاز آبی گیاه میتوان مدیریت صحیحی در تولید محصولات دیم اتخاذ کرد. در این تحقیق، طول دورهی رشد منطقهی ابهر با استفاده از میانیابی خطی و دادههای اقلیمی مورد بررسی قرار گرفت. علاوهبر آن، ...
بیشتر
فصل رشد، بخشی از سال میباشد که طی آن شرایط آب و هوایی (دمای مناسب و رطوبت کافی) و رشد مطلوب گیاه امکانپذیر است. با شناخت دوره رشد در منطقه و نیاز آبی گیاه میتوان مدیریت صحیحی در تولید محصولات دیم اتخاذ کرد. در این تحقیق، طول دورهی رشد منطقهی ابهر با استفاده از میانیابی خطی و دادههای اقلیمی مورد بررسی قرار گرفت. علاوهبر آن، نیاز آبی، عملکرد پتانسیل و افت عملکرد در بافت خاک سنگین، متوسط و سبک برای گندم زمستانه و جو بهارهی دیم با استفاده از روش فائو و اطلاعات دراز مدت هواشناسی مطالعه شد. نتایج نشان داد که از لحاظ رطوبت، طول دورهی رشد 179 روز بود که شروع و پایان آن به ترتیب 10 آبان و 8 اردیبهشت برآورد شد. امّا با در نظر گرفتن دمای هوا و دمای بحرانی گیاه، از آغاز دههی دوم آذر ماه تا پایان دههی اول اسفند ماه، جزو دورهی رشد محسوب نمیشود. از اینرو، طول دورهی رشد به 89 روز تقلیل یافت. طول دورهی مرطوب نیز 38 روز محاسبه شد که شروع و پایان آن به ترتیب 18 آذر و 25 دی ماه بود. بارش مؤثر، نیاز آبی و آبیاری محصول برای گندم به ترتیب برابر با 89 ، 2/611 و 4/522 میلیمتر و برای جو به ترتیب 8/41، 3/390 و 5/348 میلیمتر بود. میزان اُفت عملکرد ناشی از تنش آبی در بافت خاک سنگین، متوسط و سبک در گندم به ترتیب برابر با 6/12، 0/00 و 2/42 درصد و مقادیر آن برای جو به ترتیب برابر با 3/42، 0/28 و 5/65 درصد محاسبه شد. میانگین، حداقل و حداکثر تولید نهایی در بافتهای خاک ذکر شده برای گندم به ترتیب 26/1، 50/0 و 90/1 تُن در هکتار و برای جو به ترتیب 48/0، 18/0 و 80/0 تُن در هکتار برآورد شد. جهت کاهش اثرهای منفی کوتاهی دورهی رشد منطقه و همپوشانی ناقص آن با چرخهی رشد محصول، اقداماتی مانند برداشت مطلوب از آب بارش، کشت به موقع، بهبود بهرهوری از آب، انتخاب ارقام مقاوم به خشکی یا ارقام زودرس و حفظ رطوبت با خاکورزی حفاظتی را جهت دستیابی به پایداری در تولید محصول دیم توصیه میشود.
هادی خرسندی؛ رویا فردوسی؛ عبدالوهاب عبدالهی
دوره 9، شماره 1 ، شهریور 1399، صفحه 91-108
چکیده
به منظور بررسی فنی و اقتصادی اثرات عملیات خاکورزی و کود نیتروژن در عملکرد گندم در شرایط تناوب با نخود، آزمایشی در قالب اسپلیت پلات بر پایه طرح بلوکهای کامل تصادفی با دو فاکتور شامل خاکورزی (کمخاکورزی و بدون خاکورزی) و مقادیر مختلف کاربرد کود نیتروژن (عدم کاربرد و کاربرد 30، 45 و 60 کیلوگرم در هکتار نیتروژن خالص) در 3 تکرار به مدت ...
بیشتر
به منظور بررسی فنی و اقتصادی اثرات عملیات خاکورزی و کود نیتروژن در عملکرد گندم در شرایط تناوب با نخود، آزمایشی در قالب اسپلیت پلات بر پایه طرح بلوکهای کامل تصادفی با دو فاکتور شامل خاکورزی (کمخاکورزی و بدون خاکورزی) و مقادیر مختلف کاربرد کود نیتروژن (عدم کاربرد و کاربرد 30، 45 و 60 کیلوگرم در هکتار نیتروژن خالص) در 3 تکرار به مدت 4 سال در شرایط دیم سردسیری مراغه اجرا گردید. نتایج نشان داد تیمار خاکورزی اثر معنیدار بر افزایش عملکرد دانه نداشت. اثر تیمار خاکورزی بر رطوبت خاک معنیدار بود و در تیمار بیخاکورزی رطوبت خاک نسبت به تیمار کمخاکورزی بیشتر بود. نتایج ارزیابی اقتصادی نشان داد تیمار بدون خاکورزی با مصرف 60 کیلوگرم در هکتار کود نیتروژن خالص با نسبت تفاضل ارزش حال منافع به تفاضل ارزش حال مخارج معادل 6/43، به عنوان برترین تیمار از لحاظ مالی شناخته شد. این نسبت در تیمار بدون خاکورزی و مصرف 45 کیلوگرم نیتروژن خالص در هکتار معادل 2/41 بود و در رتبه دوم قرار گرفت. در مجموع جهت افزایش پایداری و بهرهوری تولید محصولات سالم و با کیفیت بالا، تیمار بدون خاکورزی با مصرف 45 کیلوگرم در هکتار کود نیتروژن خالص به عنوان اقتصادیترین تیمار از نظر مالی و محیط زیست برای مناطق سردسیر دیم پیشنهاد میگردد.
عباس سلیمانی فرد؛ مانی مجدم؛ شهرام لک؛ مجتبی علوی فاضل؛ سید سعید پورداد
دوره 9، شماره 1 ، شهریور 1399، صفحه 109-129
چکیده
به منظور بررسی تأثیر ازتوباکتر و کود شیمیایی نیتروژن بر صفات مورفولوژیکی، میزان جذب نیتروژن، میزان روغن، عملکرد دانه و کارایی مصرف نیتروژن شش ژنوتیپ گلرنگ تحت شرایط دیم، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار در دو سال زراعی 95-1394 و 1395-96 در ایستگاه تحقیقات کشاورزی سرابله در استان ایلام اجرا شد. ...
بیشتر
به منظور بررسی تأثیر ازتوباکتر و کود شیمیایی نیتروژن بر صفات مورفولوژیکی، میزان جذب نیتروژن، میزان روغن، عملکرد دانه و کارایی مصرف نیتروژن شش ژنوتیپ گلرنگ تحت شرایط دیم، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار در دو سال زراعی 95-1394 و 1395-96 در ایستگاه تحقیقات کشاورزی سرابله در استان ایلام اجرا شد. فاکتورهای آزمایش شامل ترکیبی از تلقیح بذر با ازتوباکتر همراه با مصرف کود شیمیایی اوره در چهار سطح (بدون مصرف هیچ منبع کودی (شاهد)، تلقیح بذر با ازتوباکتر، تلقیح بذر با ازتوباکتر+ 50 درصد نیتروژن از منبع اوره و 100 درصد نیتروژن از منبع کود شیمیایی اوره) و شش ژنوتیپ گلرنگ (312-S6-697، PI-401478، PI-253895، PI-306974، پدیده و سینا) بودند. نتایج تجزیه واریانس مرکب برای دو سال نشان داد که اثرات اصلی منبع کود نیتروژن و ژنوتیپ بر کلیه ویژگیهای گیاهی اندازهگیری شده معنیدار بودند. اثرات برهمکنش منبع نیتروژن × ژنوتیپ تنها بر صفات حجم ریشه، شاخص سطح برگ، تعداد شاخه فرعی، نیتروژن دانه، نیتروژن کاه و کلش و میزان جذب کل نیتروژن معنیدار بود. نتایج مقایسه میانگینها نشان داد که تیمار تلقیح با ازتوباکتر + 50 درصد کود شیمیایی نیتروژن نسبت به تیمار 100 درصد مصرف کود شیمیایی نیتروژن، کارایی مصرف نیتروژن بالاتری داشت ولی، تفاوت معنیداری در عملکرد دانه بین این دو تیمار وجود نداشت. مقایسه میانگین ژنوتیپها نشان داد، سینا با بیشترین عملکرد دانه (1203 کیلوگرم در هکتار) و کارآیی مصرف نیتروژن (49/17 کیلوگرم بر کیلوگرم) رقم برتر بین ژنوتیپهای بررسی شده شناخته شد.بنابراین با توجه به ضرورت کاهش خطرات زیست محیطی در اثر مصرف بیش از حد کود شیمایی نیتروژن، استفاده از ارقام مناسب (سینا) با کاربرد 50 درصد مقدار توصیه شده کود شیمیایی نیتروژن به همراه ازتوباکتر برای زراعت گلرنگ تحت شرایط دیم منطقه توصیه میشود.