نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

• سیروس حسن نژاد

گروه اکوفیزیولوژی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران

چکیده

به‌‌‌منظور شناسایی و بررسی پراکنش علف‌‌‌‌‌های‌‌‌هرز مزارع گندم دیم شهرستان مراغه، نمونه‌‌‌برداری از 50 مزرعه به روش W با استفاده از 20 کوادرات 25/0 مترمربعی برای هر مزرعه از مرحله پنجه‌‌‌زنی تا طویل شدگی ساقه گندم در بهار سال 1397 انجام شد. رتبه‌‌‌بندی علف‌‌‌های‌‌‌هرز با استفاده از شاخص غالبیت نسبی انجام شد. داده‌‌‌های علف‌‌‌هرزی و عوامل محیطی تمامی مزارع با آنالیز فزونگی (RDA) تجزیه و پراکنش گونه‌‌‌های علف‌‌‌هرز و ارتباط آنها با عوامل محیطی در دیاگرام رسته‌‌‌بندی نمایش داده شد. در مجموع 81 گونه علف‌‌‌هرز متعلق به 20 تیره گیاهی شناسایی گردید. تیره‌‌‌های آفتابگردان، گراس‌‌‌ها و شب‌‌‌بو به ترتیب با 14، 13 و 11 گونه علف‌‌‌هرز غالب‌ترین تیره‌‌‌های گیاهی این  مزارع بودند. صابونک، تلخه، بی‌‌‌تی‌‌‌راخ و گیس‌‌‌چسبک به ترتیب با داشتن شاخص غالبیت نسبی 45/30، 51/29، 49/26 و 30/25 غالب‌‌‌ترین گونه‌‌‌های علف‌‌‌هرزی این مزارع بودند. در بین علف‌های‌هرز مشاهده شده، 73/61 درصد یک‌‌‌ساله و 27/38 درصد چندساله بودند. همچنین 95/83 درصد علف-های‌‌‌هرز دولپه و 05/16 درصد تک‌‌‌لپه‌‌‌‌‌‌ بودند. RDA با استفاده از داده‌‌‌های فراوانی برای 60 علف‌‌‌هرز فراوان (مشاهده شده در بیش از 3 مزرعه) و طول و عرض جغرافیایی و ارتفاع مکان‌‌‌های نمونه‌‌‌برداری با استفاده از نرم-افزار کانکو (نسخه 5/4) انجام شد. نتایج RDA نشان داد که عرض جغرافیایی محل و در پی آن ارتفاع بیشترین تاثیر را روی پراکنش علف‌‌‌های‌‌‌هرز دارند. مولفه اول و دوم RDA بیش از 9/77 درصد از واریانس پراکنش گونه‌ها را تحت تاثیر عوامل محیطی مورد مطالعه توجیه می‌‌‌کنند. صابونک و تلخه بیشترین حضور را در مزراعی با ارتفاع بالا داشتند، در حالی‌‌‌که گل گندم معمولی در مزارعی با کمترین ارتفاع مشاهده شد.

کلیدواژه‌ها

• آنالیز فزونگی
• اهمیت خانوادگی
• تنوع نسبی
• غالبیت نسبی
• فراوانی

عنوان مقاله [English]

Identification and survey of weeds distribution in rainfed wheat fields of Maragheh

نویسنده [English]

• Sirous Hassannejad

Department of Plant Ecophysiology, Faculty of Agriculture, University of Tabriz, Iran

چکیده [English]

In order to identification and survey of weed species in rainfed wheat fields of Maragheh, sampling was done in 50 fields followed a "W" pattern by 20 quadrats 0.25 m2 for each field during the wheat tillering to stem elongation stages in spring 2018. Ranking of weeds were done with relative dominant index. Data on weeds and environmental factors of all fields were analyzed through redundancy analysis (RDA) and weed species distribution and their relationships with environmental factors displayed in ordination diagrams. Overall, 81 weeds species belonging to 20 plant families were identified in these fields. The sunflower, grasses, and mustard families with 14, 13, and 11 weed species, respectively were dominant plant families in these fields. Cow soapwort (Vaccaria grandiflora), Russian knapweed (Acroptilon repens), sticky willy (Galium aparine), and false carrot (Turgenia latifolia) with 30.45, 29.51, 26.49, and 25.30, respectively were dominant weed species. Among observed weeds, 61.73% were annual and 38.27% were perennial. Also, 83.95% of weeds were dicotyledonous and 16.05% of them were monocotyledonous. RDA was done with frequency of 60 frequent weed species (observed in more than 3 fields) and sampling sites latitude, longitude, and elevation using CANOCO (Version 4.5). RDA results showed that site latitude and then elevation had maximum effect on weed species distribution. The first and second RDA axes described 77.9% of variations in weeds distribution affected by surveyed environmental factors. Cow soapwort and Russian knapweed had maximum presence in fields with highest elevation, but Iranian knapweed (Centaurea depressa) was observed in fields with minimum elevation.

کلیدواژه‌ها [English]

• Family important
• frequency
• redundancy analysis
• relative diversity
• relative dominant