نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• فرهاد بیات ¹
• محمد رضا جهانسوز ²
• محمدباقر حسینی ²
• فریدون سرمدیان ³
• غلام‌رضا پیکانی‌ماچیانی ⁴
• مصطفی اویسی ²

¹ دانشجوی دکتری، گروه زراعت و اصلاح‌نباتات، دانشگاه تهران، کرج، ایران

² گروه زراعت و اصلاح‌نباتات، دانشگاه تهران، کرج، ایران

³ گروه علوم و مهندسی خاک، دانشگاه تهران، کرج، ایران

⁴ گروه اقتصاد کشاورزی، دانشگاه تهران، کرج، ایران

چکیده

فصل رشد، بخشی از سال می‌باشد که طی آن شرایط آب و هوایی (دمای مناسب و رطوبت کافی) و رشد مطلوب گیاه امکان‌پذیر است. با شناخت دوره رشد در منطقه و نیاز آبی گیاه می‌توان مدیریت صحیحی در تولید محصولات دیم اتخاذ کرد. در این تحقیق، طول دوره‌ی رشد منطقه‌ی ابهر با استفاده از میان‌یابی خطی و داده‌های اقلیمی مورد بررسی قرار گرفت. علاوه‌بر آن، نیاز آبی، عملکرد پتانسیل و افت عملکرد در بافت خاک سنگین، متوسط و سبک برای گندم زمستانه و جو بهاره‌ی دیم با استفاده از روش فائو و اطلاعات دراز مدت هواشناسی مطالعه شد. نتایج نشان داد که از لحاظ رطوبت، طول دوره‌ی رشد 179 روز بود که شروع و پایان آن به ترتیب 10 آبان و 8 اردیبهشت برآورد شد. امّا با در نظر گرفتن دمای هوا و دمای بحرانی گیاه، از آغاز دهه‌ی دوم آذر ماه تا پایان دهه‌ی اول اسفند ماه، جزو دوره‌ی رشد محسوب نمی‌شود. از این‌رو، طول دوره‌ی رشد به 89 روز تقلیل ‌یافت. طول دوره‌ی مرطوب نیز 38 روز محاسبه شد که شروع و پایان آن به ترتیب 18 آذر و 25 دی ماه بود. بارش مؤثر، نیاز آبی و آبیاری محصول برای گندم به ترتیب برابر با 89 ، 2/611 و 4/522 میلی‌متر و برای جو به ترتیب 8/41، 3/390 و 5/348 میلی‌متر بود. میزان اُفت عملکرد ناشی از تنش آبی در بافت خاک سنگین، متوسط و سبک در گندم به ترتیب برابر با 6/12، 0/00 و 2/42 درصد و مقادیر آن برای جو به ترتیب برابر با 3/42، 0/28 و 5/65 درصد محاسبه شد. میانگین، حداقل و حداکثر تولید نهایی در بافت‌های خاک ذکر شده برای گندم به ترتیب 26/1، 50/0 و 90/1 تُن در هکتار و برای جو به ترتیب 48/0، 18/0 و 80/0 تُن در هکتار برآورد شد. جهت کاهش اثرهای منفی کوتاهی دوره‌ی رشد منطقه و هم‌پوشانی ناقص آن با چرخه‌ی رشد محصول، اقداماتی مانند برداشت مطلوب از آب بارش‌، کشت به موقع، بهبود بهره‌وری از آب، انتخاب ارقام مقاوم به خشکی یا ارقام زودرس و حفظ رطوبت با خاک‌ورزی حفاظتی را جهت دستیابی به پایداری در تولید محصول دیم توصیه می‌شود.

کلیدواژه‌ها

• پتانسیل تولید
• فصل رشد
• محصول دیم
• نیاز آبی

عنوان مقاله [English]

Evaluating overlap of Abhar region growing period with growth cycle of rainfed winter wheat and spring barley

نویسندگان [English]

• Farhad Bayat ¹
• Mohammad Reza Jahansuz ²
• Mohammad Bagher Hosseini ²
• Fereydoun Sarmadian ³
• Gholam Reza Peykani ⁴
• Mostafa Oveisi ²

¹ Ph.D. student of Crop Ecology, Department of Agriculture and Plant Breeding, University of Tehran, Karaj, Iran

² Department of Agronomy and Plant Breeding, University of Tehran, Karaj, Iran

³ Department of Science and Engineering, University of Tehran, Karaj, Iran

⁴ Department of Agricultural Economic, University of Tehran, Karaj, Iran

چکیده [English]

Growing season is the part of a year with suitable temperature and sufficient moisture for crop normal growth. Whit recognizing the growing period in the region and crop water requirement can adopt appropriate management to better compromise crop with climate limitations in rainfed agriculture. In the research, the length of growing period in Abhar area using linear interpolation and climatic data was investigated. Besides that, crop water requirement, potential yield, and yield reduction in heavy, medium, and light soil texture for rainfed winter wheat and spring barley were studied using FAO method and long-term synoptic information. Results showed that the length of growing period in terms of moisture was estimated 179 days that its beginning and ending were 1^st November and 28^th April, respectively. But, considering air temperature and crop critical temperature, from beginning of December to end of February was not involved in the growing period. Therefore, the length of the growing period was declined to 89 days. The humid period was calculated 38 days that its begging and ending were 9^th December and 15^th January, respectively. Efficient rainfall, crop water requirement, and crop irrigation requirement during winter wheat growing cycle were 89, 611.2, and 522.4 and during spring barley growing cycle were 41.8, 390.3, and 348.5 mm, respectively. Generally, the average, minimum and maximum final yields were estimated for wheat by 1.26, 0.50 and 1.90 Mg ha^-1 and for barley by 0.48, 0.18 and 0.80 Mg ha^-1, respectively. To mitigate the negative consequences of the shortness of region growing period and its incomplete overlapping with crop growth cycle, measures such as optimum rainwater harvest, sowing in time, improving water use efficiency, selecting drought-resistant or short-season cultivars, and using conservation tillage practices to maintain water are suggested to reach sustainability in rainfed crop production.

کلیدواژه‌ها [English]

• Production Potential
• Growing Season
• Rainfed Crop
• Water Requirement