بهنژادی
صابر گلکاری؛ میر احمد موسوی شلمانی؛ ولی فیضی اصل
دوره 5، شماره 1 ، خرداد 1395، صفحه 1-18
چکیده
بدلیل واقع شدن کشور ایران در منطقه خشک و نیمه خشک دنیا، کمبود آب و تنش خشکی همواره به عنوان یکی از مهمترین عوامل محدود کننده تولید محصولات کشاورزی مطرح بوده است. این تحقیق به منظور ارزیابی ارقام و لاین‌های پیشرفته گندم از نظر تحمل تنش خشکی و بررسی امکان استفاده از تکنیک تبعیض ایزوتوپی کربن-13 (13C) در انتخاب و تولید ژنوتیپ‌های گندم ...
بیشتر
بدلیل واقع شدن کشور ایران در منطقه خشک و نیمه خشک دنیا، کمبود آب و تنش خشکی همواره به عنوان یکی از مهمترین عوامل محدود کننده تولید محصولات کشاورزی مطرح بوده است. این تحقیق به منظور ارزیابی ارقام و لاین‌های پیشرفته گندم از نظر تحمل تنش خشکی و بررسی امکان استفاده از تکنیک تبعیض ایزوتوپی کربن-13 (13C) در انتخاب و تولید ژنوتیپ‌های گندم با کارائی مصرف بالای آب به اجرا درآمد. تعداد 160 لاین گندم با سطحی متنوع از نظر تحمل خشکی در کرت‌های مشاهده‌ای در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی حجیم یافته به همراه 4 رقم شاهد تکرار شده در 10 بلوک (جمعاً 200 کرت) در سال زراعی 90 – 1389 در مزرعه آزمایشی موسسه تحقیقات دیم کشور در مراغه مورد مطالعه قرار گرفتند. تجزیه واریانس داده‌ها وجود اختلافات معنیداری را در بین ژنوتیپ‌های مورد ارزیابی از نظر عملکرد در شرایط دیم نشان داد. در شرایط دیم ژنوتیپ‌های دیررس گندم از ارتفاع بوته، شاخص برداشت، وزن هزاردانه و عملکرد پائین‌تری نیز برخوردار بودند. از بین ژنوتیپ‌های مورد ارزیابی تعداد 22 لاین برتر از نظر عملکرد دانه و شاخص‌های گزینشی در مقایسه با ارقام شاهد شناسائی و انتخاب گردیدند. این تحقیق روشن کرد که ژنوتیپ‌های گندم با عملکرد بالا تحت شرایط دیم از میزان تبعیض ایزوتوپی کربن13 پائین‌تری برخوردار هستند، بطوریکه در شرایط تنش رطوبتی تبعیض ایزوتوپی کربن13(Δ) همبستگی منفی معنیداری را با عملکرد دانه به نمایش گذاشت. نتایج حاصل موید امکان بالقوه بکارگیری تبعیض ایزوتوپی کربن13 در شناسائی و انتخاب ژنوتیپ‌های گندم با کارائی مصرف آب بالا است که میتواند به تولید ارقام جدید گندم با پتانسیل عملکرد بالاتر در شرایط تنش رطوبتی کمک کند.
گیاهان زراعی دیم
داود صادق زاده اهری
دوره 5، شماره 1 ، خرداد 1395، صفحه 19-30
چکیده
این مطالعه به منظور بررسی تاثیر تنش خشکی و اندازه بذر بر صفات گیاهچه‌ای ژنوتیپ‌های نخود در شرایط آزمایشگاهی با استفاده از آزمایش فاکتوریل با سه عامل شامل ژنوتیپ، اندازه بذر و سطوح تنش بر پایه طرح کاملا تصادفی و با سه تکرار انجام شد. عامل ژنوتیپ در 4 سطح(آرمان، آزاد، ILC482 و توده بومی ترکیه)، عامل اندازه بذر در سه سطح( درشت با قطر بیش از ...
بیشتر
این مطالعه به منظور بررسی تاثیر تنش خشکی و اندازه بذر بر صفات گیاهچه‌ای ژنوتیپ‌های نخود در شرایط آزمایشگاهی با استفاده از آزمایش فاکتوریل با سه عامل شامل ژنوتیپ، اندازه بذر و سطوح تنش بر پایه طرح کاملا تصادفی و با سه تکرار انجام شد. عامل ژنوتیپ در 4 سطح(آرمان، آزاد، ILC482 و توده بومی ترکیه)، عامل اندازه بذر در سه سطح( درشت با قطر بیش از 8 میلیمتر، متوسط با قطر 6- 8 میلیمتر و ریز با قطر کمتر از 6 میلیمتر) و عامل تنش خشکی القایی با پلی اتیلن گلایکول در 5 سطح( صفر به عنوان شاهد، 2/0- ، 4/0- ،6/0- و 8/0- بار) بود. با استفاده از روش رتبهبندی صفات، میزان تحمل تنش در اندازههای متفاوت بذر و ژنوتیپ‌های آزمایشی مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج نشان داد که بیشترین میزان جوانهزنی، طول ساقهچه و ریشهچه، شاخص بنیه بذر و شاخص بنیه طولی گیاهچه متعلق به بذوری با اندازه ریز و بیشترین مقادیر وزن تر و خشک گیاهچه مربوط به بذور درشت بود. جمعبندی نتایج بر اساس رتبهبندی صفات نشان داد که لاین ILC 482 متحملترین ژنوتیپ آزمایشی به تنش خشکی بود. بر اساس نتایج بدست آمده بذوری با اندازه درشت در برابر تنش خشکی حساستر بودند.
بهنژادی
راضیه عطاءالهی؛ روح اله عبدالشاهی؛ علی اکبر مقصودی مود
دوره 5، شماره 1 ، خرداد 1395، صفحه 31-44
چکیده
در این پژوهش ژنتیک صفات وابسته به تحمل خشکی شامل لولهای شدن برگها، ارتفاع بوته، طول پدانکل، تعداد کل پنجهها، طول و عرض برگ پرچم با استفاده از یک تلاقی دیآلل 9×9 در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه پژوهشی دانشگاه شهید باهنر کرمان مورد ارزیابی قرار گرفتند. لولهای شدن برگ ها یکی از راهکارهای مهم گندم ...
بیشتر
در این پژوهش ژنتیک صفات وابسته به تحمل خشکی شامل لولهای شدن برگها، ارتفاع بوته، طول پدانکل، تعداد کل پنجهها، طول و عرض برگ پرچم با استفاده از یک تلاقی دیآلل 9×9 در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار در مزرعه پژوهشی دانشگاه شهید باهنر کرمان مورد ارزیابی قرار گرفتند. لولهای شدن برگ ها یکی از راهکارهای مهم گندم در تحمل تنش خشکی است. نسبت بیکر (25/0) و وراثتپذیری خصوصی (20/0) پایین این صفت نشان دهنده نقش پررنگ آثار غیرافزایشی در کنترل ژنتیکی این صفت است. این نتایج نشان میدهدبرای بهنژادی این صفت گزینش در نسلهای تفکیک نمیتواند مفید باشد و روشهایی مانند بالک، بالک تکبذر و هاپلوئید های مضاعف شده توصیه می‌گردد. از طرف دیگر، عرض برگ پرچم، طول پدانکل و ارتفاع بوته وراثتپذیری خصوصی (به ترتیب 65/0، 56/0 و 51/0) و نسبت بیکر بالایی (به ترتیب 67/0، 65/0 و 46/0) داشتند. با توجه به این نتایج، روشهای شجرهای و تلاقی برگشتی برای بهنژادی این صفات مناسب است. صفات تعداد کل پنجهها (22%)، طول پدانکل (19%)، عرض برگ پرچم (15%) و ارتفاع بوته (14%) بیشترین پاسخ به گزینش را به خود اختصاص دادند. دلیل این امر تنوع فنوتیپی بالا و یا وراثتپذیری خصوصی بالای این صفات است.
گیاهان زراعی دیم
جلال حامدی قولقاسم؛ بهزاد صادق زاده؛ ناصر محبعلی پور
دوره 5، شماره 1 ، خرداد 1395، صفحه 45-61
چکیده
کم جذبی فسفر در رشد و عملکرد ژنوتیپ و ارقام جو در خاک‌های آهکی در شرایط دیم محدودیت عمده‌ای در تولید جو ایجاد می‌کند و باعث کاهش عملکرد و کیفیت محصول می‌گردد. لذا برای ارزیابی تنوع ژنتیکی در بین ژنوتیپ‌های جو از نظر جذب و تجمع فسفر در ساقه و بذر و تاثیر این صفات بر صفات موفوفیزیولوژیک موثر در افزایش عملکرد دانه، تعداد 100 ژنوتیپ جو ...
بیشتر
کم جذبی فسفر در رشد و عملکرد ژنوتیپ و ارقام جو در خاک‌های آهکی در شرایط دیم محدودیت عمده‌ای در تولید جو ایجاد می‌کند و باعث کاهش عملکرد و کیفیت محصول می‌گردد. لذا برای ارزیابی تنوع ژنتیکی در بین ژنوتیپ‌های جو از نظر جذب و تجمع فسفر در ساقه و بذر و تاثیر این صفات بر صفات موفوفیزیولوژیک موثر در افزایش عملکرد دانه، تعداد 100 ژنوتیپ جو مشتمل بر ارقام محلی، اصلاح شده و لاین‌های بومی جو در مزرعه و بصورت دیم بررسی شدند. آزمایش با دو تیمار فسفر در قالب طرح لاتیس مربع در موسسه تحقیقات کشاورزی دیم کشور اجرا گردید. بین ژنوتیپ‌ها برای صفات غلظت و محتوای فسفر در بوته و بذر و نیز تمامی صفات مورفوفیزیولوژیک اختلاف آماری معنیدار وجود داشت. بعلاوه، دامنه تغییرات تمامی صفات مورد مطالعه بسیار زیاد بود که نشانگر وجود تنوع ژنتیکی بسیار زیاد بین ژنوتیپ‌ها می‌باشد. بین صفات غلظت و محتوای فسفر در بوته با غلظت و محتوای فسفر در بذر همبستگی مثبت و معنیداری مشاهده شد. محتوای فسفر در بذر نیز با عملکرد دانه و وزن دانه همبستگی مثبت و معنیداری داشت. بعلاوه، بین وزن دانه با عملکرد نیز همبستگی مثبت و معنیداری وجود داشت. بطور خلاصه از نتایج این تحقیق وجود تنوع ژنتیکی برای جذب فسفر در بین ژنوتیپ و ارقام جو استنتاج می‌شود. همچنین نتایج نشان می‌دهد جذب و تجمع بیشتر فسفر در برخی از ژنوتیپ‌ها، موجب افزایش عملکرد و تجمع فسفر در دانه گردید.
گیاهان زراعی دیم
محمد حسین سدری؛ احمد گلچین؛ ولی فیضی اصل؛ عادل سی و سه مرده
دوره 5، شماره 1 ، خرداد 1395، صفحه 63-85
چکیده
به منظور بررسی اثرات مصرف نیتروژن بر عملکرد گندم دیم، کارائی زراعی نیتروژن و کارایی استفاده از آب باران در رژیمهای متفاوت رطوبتی دو آزمایش در شرایط دیم و آبیاری تکمیلی با سه نحوه مصرف نیتروژن شامل کل در پائیز، در پائیز + در بهار و در پائیز + در بهار (پنجهدهی) به عنوان کرت اصلی و با پنج سطـح نیتروژن شامـل 0، 30، 60، 90 و 120 ...
بیشتر
به منظور بررسی اثرات مصرف نیتروژن بر عملکرد گندم دیم، کارائی زراعی نیتروژن و کارایی استفاده از آب باران در رژیمهای متفاوت رطوبتی دو آزمایش در شرایط دیم و آبیاری تکمیلی با سه نحوه مصرف نیتروژن شامل کل در پائیز، در پائیز + در بهار و در پائیز + در بهار (پنجهدهی) به عنوان کرت اصلی و با پنج سطـح نیتروژن شامـل 0، 30، 60، 90 و 120 کیلوگرم در هکتار از منبع اوره به عنوان کرت فرعی با سه تکرار در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی به صورت کرت‌های یکبار خرد شده در سالهای زراعی 92-1391 و 93-1392 در ایستگاه تحقیقات کشاورزی دیم قاملو اجرا شد. نتایج نشان داد در شرایط دیم با مصرف 30، 60، 90 و 120 کیلوگرم در هکتار نیتروژن، عملکرد دانه به ترتیب 478، 961، 1086 و850 کیلوگرم در هکتار افزایش (05/0p<) داشت. با افزایش نیتروژن تا سطح 90 کیلوگرم در هکتار، کارایی مصرف آب باران به حداکثر (3/10 kg.mm-1.ha-1) رسید. در شرایط آبیاری تکمیلی در مراحل خوشهدهی و دو هفته پس از خوشهدهی با مصرف 30، 60، 90 و 120 کیلوگرم در هکتار نیتروژن، عملکرد دانه به ترتیب 849، 1357، 1540 و1790 کیلوگرم در هکتار افزایش (01/0p<) یافت و 90 کیلوگرم در هکتار نیتروژن با بیشترین عملکرد، کارائی زراعی نیتروژن و کارایی استفاده از آب بهترین تیمار بود. همچنین نتایج نشان داد که در شرایط دیم، مصرف کل و تقسیط 60 کیلوگرم نیتروژن در هکتار در میزان عملکرد، مقدار پروتئین دانه و کارائیهای زراعی و استفاده از آب در یک سطح معنیدار موثر بود.
گیاهان زراعی دیم
غلامرضا ولیزاده؛ هادی خرسندی
دوره 5، شماره 1 ، خرداد 1395، صفحه 87-98
چکیده
به منظور بررسی تاثیر روشهای مختلف محلول پاشی و مصرف خاکی نیتروژن در ارقام مختلف گندم بر عملکرد و جذب نیتروژن، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی با دو فاکتور و در سه تکرار بمدت سه سال 1389-1386 در موسسه تحقیقات کشاورزی دیم کشور اجرا گردید. فاکتور اول شامل روش های مختلف مصرف نیتروژن شامل محلول پاشی غلظت ...
بیشتر
به منظور بررسی تاثیر روشهای مختلف محلول پاشی و مصرف خاکی نیتروژن در ارقام مختلف گندم بر عملکرد و جذب نیتروژن، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی با دو فاکتور و در سه تکرار بمدت سه سال 1389-1386 در موسسه تحقیقات کشاورزی دیم کشور اجرا گردید. فاکتور اول شامل روش های مختلف مصرف نیتروژن شامل محلول پاشی غلظت های مختلف اوره، تقسیط های متفاوت و مصرف کل کود نیتروژنی و فاکتور دوم ارقام گندم سرداری، آذر2 و ژنوتیپ Turkey 37032 بود. تجزیه واریانس داده های حاصل از آزمایش نشان داد اثر اصلی روش های مختلف مصرف نیتروژن برای عملکرد های دانه، کاه و جذب نیتروژن در سطح یک در صد اختلاف معنی دار است. روش محلول پاشی اوره به اندازه مصرف تقسیط نیتروژن در مقایسه با کل مصرف دربهار و پاییز عملکرد ها را افزایش داد. بعلاوه اثر اصلی ارقام گندم نشان داد عملکرد های دانه، کلش و جذب نیتروژن در سطح یک در صد دارای اختلاف معنی داری بودند. ژنوتیپ Turkey 3702 و رقم آذر 2 در یک سطح معنی دار در مقایسه با رقم سرداری عملکرد های دانه، کاه و کلش را افزایش دادند. میزان جذب نیتروژن دارای تفاوت معنیداری در بین ارقام گندم و تحت تاثیر روشهای مصرف نیتروژن بود. ژنوتیپ Turkey 3702در مقایسه با آذر 2 و سرداری بیشترین میزان در صد دانه نیتروژن را داشت. از این مطالعه استنباط شد مصرف نیتروژن با روش های محلول پاشی اوره به اندازه مصرف تقسیط در زمان ساقه دهی می تواند عملکرد ها را افزایش دهد. ارقام و ژنوتیپ گندم در روش های مختلف مصرف نیتروژن، در عملکرد های دانه، کاه و جذب نیتروژن متفاوت هستند.
بهنژادی
مهدی غفاری؛ فرناز شریعتی؛ احمد لک
دوره 5، شماره 1 ، خرداد 1395، صفحه 99-109
چکیده
به منظور برآورد اجزای واریانس ژنتیکی خصوصیات زراعی آفتابگردان، 16 هیبرید سینگلکراس حاصل از تلاقی 4 لاین رستور با 4 لاین نرعقیم به عنوان تستر در ایستگاه تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی خوی ارزیابی شدند. آزمایش در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار از نظر خصوصیات زراعی در دو شرایط جداگانة آبیاری مطلوب و محدود ارزیابی و دادههای ...
بیشتر
به منظور برآورد اجزای واریانس ژنتیکی خصوصیات زراعی آفتابگردان، 16 هیبرید سینگلکراس حاصل از تلاقی 4 لاین رستور با 4 لاین نرعقیم به عنوان تستر در ایستگاه تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی خوی ارزیابی شدند. آزمایش در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار از نظر خصوصیات زراعی در دو شرایط جداگانة آبیاری مطلوب و محدود ارزیابی و دادههای حاصل بر اساس طرح تلاقی لاین× تستر تجزیه شدند. بر اساس نتایج حاصل در شرایط آبیاری مطلوب طول دوره رویش، وزن هزار دانه و میزان روغن دانه در کنترل اثرات افزایشی و ارتفاع بوته در کنترل اثرات غیر افزایشی بودند. زمان شروع گلدهی، قطر طبق و عملکرد دانه و روغن در کنترل هر دو نوع اثرات افزایشی و غالبیت بودند. در شرایط آبیاری محدود طول دوره رویش در کنترل اثرات افزایشی و ارتفاع بوته و عملکرد دانه و روغن در کنترل اثرات غالبیت بودند. زمان شروع گلدهی در کنترل هر دو نوع اثرات افزایشی و غیر افزایشی بود. در شرایط آبیاری محدود مقادیر وراثت پذیری در مقایسه با شرایط آبیاری مطلوب کمتر بود که میتواند از تأثیر بیشتر محیط در شرایط دارای تنش باشد. نتایج این بررسی نشان داد که در شرایط تنش رطوبتی روشهای مبتنی بر گزینش میتواند نقش موثری در تهیه ارقام زودرس آفتابگردان داشته باشد ولی اصلاح ارتفاع بوته و عملکرد دانه و روغن نیازمند دورگگیری و بهرهمندی از پدیده هتروزیس است. غربالگری مواد ژنتیکی در شرایط محدودیت رطوبتی میتواند باعث افزایش کارایی برنامههای بهنژادی در جهت تهیه ارقام متحمل در برابر خشکی شود.
