فریبا قاسمی؛ علیرضا پورمحمد؛ صابر گلکاری؛ علی اصغر علی لو
دوره 11، شماره 2 ، اسفند 1401، صفحه 139-160
چکیده
به منظور بررسی تأثیر محدودیتهای فتوسنتزی بر صفات مرتبط با عملکرد دانه ژنوتیپهای گندم دیم، آزمایشی در قالب طرح کرتهای خرد شده بر پایه طرح بلوکهای کامل تصادفی در چهار تکرار با 24 ژنوتیپ به عنوان فاکتور اصلی و محدودیت فتوسنتزی به عنوان فاکتور فرعی در سال زراعی 1394-1395 در ایستگاه تحقیقاتی موسسه تحقیقات کشاورزی دیم کشور در مراغه انجام ...
بیشتر
به منظور بررسی تأثیر محدودیتهای فتوسنتزی بر صفات مرتبط با عملکرد دانه ژنوتیپهای گندم دیم، آزمایشی در قالب طرح کرتهای خرد شده بر پایه طرح بلوکهای کامل تصادفی در چهار تکرار با 24 ژنوتیپ به عنوان فاکتور اصلی و محدودیت فتوسنتزی به عنوان فاکتور فرعی در سال زراعی 1394-1395 در ایستگاه تحقیقاتی موسسه تحقیقات کشاورزی دیم کشور در مراغه انجام گردید. صفات مورد اندازهگیری عبارت بودند از طول سنبله، تعداد سنبلک در سنبله، وزن سنبله، تعداد دانه در سنبله و وزن هزار دانه. اختلاف بین ژنوتیپهای گندم دیم مورد مطالعه از نظر صفات مورد اندازه گیری، معنیدار بود. صفت وزن سنبله دارای همبستگی مثبت معنیدار با صفت تعداد دانه در سنبله بود. تجزیه به مولفههای اصلی در شرایط شاهد نشان داد که تمامی صفات در درون یک مولفه اصلی قرار گرفتند که صفت تعداد دانه در سنبله به عنوان موثرترین صفت ارزیابی شد. در حالی که تجزیه به مولفههای اصلی در شرایط محدودیتهای فتوسنتزی حاکی از این بود که صفات در دو مولفه اصلی جداگانه قرار میگیرند که مولفه اصلی اول نمایانگر تعداد دانه در سنبله و مولفه اصلی دوم نمایانگر وزن هزار دانه است. در حالت کلی چه شاهد و چه محدودیت فتوسنتزی، صفت تعداد دانه در سنبله به عنوان موثرترین صفت، ارزیابی گردید. از طرف دیگر از بین محدودیتهای فتوسنتزی مورد برسی، حذف برگ پرچم، بیشترین کاهش را در صفات مرتبط با عملکرد دانه ایفاء کرد.
مژگان تبریزیوندطاهری؛ محمد کوهستانی چوان
دوره 11، شماره 2 ، اسفند 1401، صفحه 161-174
چکیده
با توجه به نقش و اهمیت تنوع ژنتیکی در پیشبرد برنامههای اصلاحی، شناسایی و توسعه تنوع ژنتیکی از طریق دورگگیری از گامهای اساسی برای به نژادگران به شمار میآید. بهدلیل مشکلات دورگگیری عدس در ایران، برنامههای اصلاحی بیشتر از طریق شناسایی لاینهایی با خصوصیات مطلوب زراعی و عملکرد دانه بالا نسبت به ارقام موجود دنبال شده ...
بیشتر
با توجه به نقش و اهمیت تنوع ژنتیکی در پیشبرد برنامههای اصلاحی، شناسایی و توسعه تنوع ژنتیکی از طریق دورگگیری از گامهای اساسی برای به نژادگران به شمار میآید. بهدلیل مشکلات دورگگیری عدس در ایران، برنامههای اصلاحی بیشتر از طریق شناسایی لاینهایی با خصوصیات مطلوب زراعی و عملکرد دانه بالا نسبت به ارقام موجود دنبال شده است. راهاندازی برنامه دورگگیری برای عدس در ایجاد نسل F1 مطلوب و کاربرد آنها در معرفی لاینها و ارقام، موثر واقع میشود. بهمنظور توسعه تنوع ژنتیکی و تجمع صفات مطلوب از جمله عملکرد بالا، درشتی بذر، تیپ بوته ایستاده و زودرسی، هشت ژنوتیپ عدس که از لحاظ مورفولوژیکی و ژنتیکی تفاوت داشتند بهعنوان والد انتخاب شده و در بلوکهای تلاقی با یکدیگر تلاقی داده شدند. از 230 تلاقی انجام گرفته، 49 تلاقی موفق با 69 بذر F1 به دست آمد. به منظور تایید صحت دورگگیری در تعدادی از نتاج F1، از 14 نشانگر RAPD استفاده شد. بدین منظور 30 بوته F1 مربوط به این تلاقیها مطالعه شدند. وجود حداقل یک باند مشترک با والد پدری نشاندهنده تایید و معیار انتخاب بوتهها بهعنوان F1 واقعی است. بر این اساس، در تلاقیهای شماره چهار، پنج و شش صحت دورگگیری در پنج بوته تایید شد در حالیکه در تلاقیهای شماره یک، دو و سه صحت دورگگیری چهار بوته تایید شد. نتایج این مطالعه، کاربرد موفق نشانگرهای مولکولی در پیشبرد برنامههای دورگگیری عدس را نشان می دهد.
فردین رنجبر؛ مختار داشادی
دوره 11، شماره 2 ، اسفند 1401، صفحه 175-190
چکیده
بهمنظور انتخاب کارنده مناسب جهت کشت مستقیم نخود در تناوب گندم، تعداد هشت کارنده متعلق به شرکتهای مختلف در قالب طرح آماری بلوکهای کاملا تصادفی با در پنج تکرار به مدت یک سال زراعی با هم مقایسه شدند. عملیات کشت در اواسط آبان ماه در زمینی که سال قبل زیر کشت گندم بوده اجرا شد. به منظور مقایسه کارایی کارندهها، صفاتی مانند میزان جابجایی ...
بیشتر
بهمنظور انتخاب کارنده مناسب جهت کشت مستقیم نخود در تناوب گندم، تعداد هشت کارنده متعلق به شرکتهای مختلف در قالب طرح آماری بلوکهای کاملا تصادفی با در پنج تکرار به مدت یک سال زراعی با هم مقایسه شدند. عملیات کشت در اواسط آبان ماه در زمینی که سال قبل زیر کشت گندم بوده اجرا شد. به منظور مقایسه کارایی کارندهها، صفاتی مانند میزان جابجایی خاک توسط شیار بازکن، حداکثر عمق اثر شیار بازکن، یکنواختی عمق کاشت، یکنواختی فاصله افقی بذرها، کیفیت عبور بقایای زراعی از لابلای شیار باز کنها و میزان پرتاب خاک مورد ارزیابی قرار گرفت. نتایج تحقیق نشان داد که تیمار (نوع کارندهها) بر صفات یکنواختی توزیع افقی بذر، عمق خاکورزی زیر بذر، میزان جابجایی خاک شیار و عملکرد در سطح آماری احتمال 5 درصد و بر صفات یکنواختی عمق کاشت و کیفیت عبور بقایا در سطح آماری 1 درصد اثر معنیدار داشتهاست. از نظر فاکتور یکنواختی ضریب توزیع افقی بذر مشاهده شد که کارنده PARS2211/13 با 92 درصد و کارنده NT/GM225 با 90 درصد برتر از سایر کارندهها بودند. از نظر یکنواختی عمق کاشت بهترین نتیجه در کارنده SINA II با ضریب یکنواختی 93 درصد مشاهده شد. از نظر عبور بقایای گیاهی،کارندههای HOSAINI 15 و PARS2211/13 با عبور روان بقایا برتر از سایر کارندهها بودند. میزان پرتاب خاک شیار در کارنده DIAMOND به مقدار 7/4 سانتیمتر کمترین مقدار جابجایی بود. از نظر عملکرد دانه PARS2211/13 با 1009 کیلوگرم در هکتار بیشترین عملکرد را داشت.
سیدعرفان مومن پور؛ معصومه مقبل؛ سعید بازگیر؛ عطاءاله عبدالهی کاکرودی؛ حسین محمدی؛ سیدموسی حسینی
دوره 11، شماره 2 ، اسفند 1401، صفحه 191-214
چکیده
احصای تفاوتهای مکانی و زمانی و شناسایی موثرترین شاخص تاثیرگذار بر عملکرد نخود دیم در مناطق عمده کشت آن در استان کرمانشاه، از ویژگیهای مهم این تحقیق است. برای رسیدن به این هدف ابتدا با استفاده از اطلاعات موجود، نقشه مناطق کشت عمده نخود دیم در استان کرمانشاه ترسیم شد. در مرحله بعد، با داشتن لایه نقشه رقومی مزارع نخود، مزارع این محصول ...
بیشتر
احصای تفاوتهای مکانی و زمانی و شناسایی موثرترین شاخص تاثیرگذار بر عملکرد نخود دیم در مناطق عمده کشت آن در استان کرمانشاه، از ویژگیهای مهم این تحقیق است. برای رسیدن به این هدف ابتدا با استفاده از اطلاعات موجود، نقشه مناطق کشت عمده نخود دیم در استان کرمانشاه ترسیم شد. در مرحله بعد، با داشتن لایه نقشه رقومی مزارع نخود، مزارع این محصول بر روی تصاویر دریافتی سنجنده مادیس در سالهای زراعی 1379-1378 تا 1400-1399 استخراج گردید. در گام بعدی 9 شاخص طیفی گیاهی در مرحله گلدهی این گیاه برای چهار منطقه اقلیمی کشت عمده آن، در بازه زمانی 22 سال محاسبه گردید. این 9 شاخص طیفی همراه با متغیر مجموع بارش دوره، بهعنوان متغیر مستقل و دادههای عملکرد بهعنوان متغیر وابسته، وارد مدل رگرسیونی گام به گام گردید. نتایج نشان دادکه در دوره گلدهی نخود، موثرترین شاخصها بر تغییرپذیری عملکرد آن در شهرستان کرمانشاه، دو شاخص NDVI و بارش و در شهرستانهای اسلامآباد غرب، دالاهو و سنقر نیز بهترتیب، شاخصهای NDVI، PVI و SAVI میباشند. نتایج اعتبارسنجی نیز نشان داد که میزان صحت مدل آماری شهرکرمانشاه درمقایسه با سایر شهرستانها بیشتر بود. ضریب همبستگی مدل آماری تخمین عملکرد نخود در این شهرستان 0/69 با خطای معیار 84 کیلوگرم در هکتار بود. همچنین مقادیر انحراف نسبی مدل آماری این شهرستان نسبت به سایر مدل ها کمتر بود.
سهیلا پورحیدر غفاربی؛ علی رسایی؛ جعفر جعفر زاده؛ عبدالوهاب عبدالهی؛ غلام رضا قهرمانیان؛ رویا فردوسی
دوره 11، شماره 2 ، اسفند 1401، صفحه 215-234
چکیده
برای بررسی کارایی چند علفکش پیشوپس رویشی جهت کنترل علفهای هرز در کشت پاییزه نخود دیم، آزمایشی بهصورت کرتهای یکبار خرد شده در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی در چهار تکرار در منطقه سرارود کرمانشاه در سال زراعی 1400-1399 اجرا شد. کرتهای اصلی شامل دو نظام خاکورزی (خاکورزی مرسوم و عدم خاکورزی) و کرتهای فرعی شامل 12 تیمار ...
بیشتر
برای بررسی کارایی چند علفکش پیشوپس رویشی جهت کنترل علفهای هرز در کشت پاییزه نخود دیم، آزمایشی بهصورت کرتهای یکبار خرد شده در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی در چهار تکرار در منطقه سرارود کرمانشاه در سال زراعی 1400-1399 اجرا شد. کرتهای اصلی شامل دو نظام خاکورزی (خاکورزی مرسوم و عدم خاکورزی) و کرتهای فرعی شامل 12 تیمار علفکشی (تریفلورالین، تریفلورالین + بتانال پروگرس، ایزوکسافلوتل، ایزوکسافلوتل + بتانال پروگرس، اکسی فلورفن، اکسی فلورفن + بتانال پروگرس، ایمازاتاپیر، ایمازاتاپیر + بتانال پروگرس، فلوروکلریدون، فلوروکلریدون + بتانال پروگرس، متری بیوزین، متری بیوزین + بتانال پروگرس) و دو تیمار شاهد آلوده به علفهرز و عاری از علفهرز بود. بیشترین کاهش وزن خشک علفهرز در تیمارهای خاکورزی+ فلوروکلریدون، خاکورزی + ایزوکسافلوتل، خاکورزی + اکسی فلورفن و عدم خاکورزی + فلوروکلریدون به ترتیب با 51، 48، 46 و 45 درصد مشاهده شد. بیشترین افت تراکم علفهای هرز مربوط به تیمارهای خاکورزی + فلوروکلریدون، خاکورزی + اکسی فلورفن + بتانال پروگرس، خاکورزی + متری بیوزین + بتنال پروگرس و خاکورزی + فلوروکلریدون + بتانال و به ترتیب با 47، 47، 43 و 40 درصد بود. خاکورزی تراکم و وزن خشک علفهای هرز را کاهش داد، اما این کاهش فقط برای وزن خشک علفهای هرز از نظر آماری معنیدار بود. بیشترین عملکرد دانهی نخود در تیمارهای خاکورزی + وجین، وجین، خاکورزی + تری فلورالین+ بتانال پروگرس، خاکورزی + اکسی فلورفن و عدم خاکورزی + تری فلورالین + بتانل پروگرس به ترتیب 846، 664، 528، 502 و 498 کیلو گرم در هکتار ثبت شد. موثرترین علفکشها در کنترل علفهای هرز شامل فلوروکلریدون، ایزوکسافلوتل و اکسی فلورفن بودند و بیشترین عملکرد نخود نیز برای اکسی فلورفن ثبت شد.
ابراهیم مرشدی؛ محمد حسین قرینه؛ احمد کوچک زاده؛ عبدالمهدی بخشنده
دوره 11، شماره 2 ، اسفند 1401، صفحه 235-254
چکیده
آزمایشی جهت بررسی تأثیر باکتریهای محرک رشد و کود شیمیایی بر عملکرد دانه و بازده تولید مالت ارقام مختلف جو در شرایط دیم در سالهای زراعی 97-1396 و 98-1397 اجرا گردید. آزمایش بهصورت فاکتوریل در قالب طرح آماری بلوکهای کامل تصادفی با چهار تکرار در ایلام اجرا گردید. فاکتورهای مورد بررسی ارقام جو در سه سطح شامل بهرخ، گریس و سرارود1 بهعنوان ...
بیشتر
آزمایشی جهت بررسی تأثیر باکتریهای محرک رشد و کود شیمیایی بر عملکرد دانه و بازده تولید مالت ارقام مختلف جو در شرایط دیم در سالهای زراعی 97-1396 و 98-1397 اجرا گردید. آزمایش بهصورت فاکتوریل در قالب طرح آماری بلوکهای کامل تصادفی با چهار تکرار در ایلام اجرا گردید. فاکتورهای مورد بررسی ارقام جو در سه سطح شامل بهرخ، گریس و سرارود1 بهعنوان فاکتور اول و تلقیح بذر با سویه باکتریهای محرک رشد و کود شیمیایی در 8 سطح، (1- شاهد، 2- کود کامل، 3- باکتری سودوموناس، 4- باکتری باسیلوس، 5- ترکیب دو باکتری سودوموناس و باسیلوس، 6- باکتری سودوموناس + نصف کود، 7- باکتری باسیلوس + نصف کود، 8- ترکیب دو باکتری سودوموناس و باسیلوس + نصف کود) بهعنوان فاکتور دوم بودند. تجزیه واریانس مرکب نشان داد که همهی صفات مورد بررسی (به جزء بازده تولید مالت) تحتتأثیر اثرات اصلی و برهمکنش سال * رقم * باکتری محرک رشد؛ قرار گرفتند. این در حالی بود که بازده تولید مالت تحت تأثیر اثر متقابل رقم در باکتری محرک رشد قرار گرفت. تعداد دانه در سنبله، تعداد سنبله در واحد سطح و عملکرد دانه در تیمار ترکیب باکتریها + نصف کود در رقم گریس در هر دو سال، بالاترین میانگین را داشتند. همچنین بالاترین بازده تولید مالت (95/5 درصد) در ترکیب تیماری باکتریها در رقم بهرخ مشاهده شد. بالاترین میزان شاخص کلباچ در تیمار باکتری سودوموناس + نصف کود در هر دو سال در رقم گریس مشاهده شد. بالاترین میزان پروتئین دانه در سال اول در ترکیب تیماری باکتریها + نصف کود در رقم سراورد (14/6 درصد) و در سال دوم در تیمار باکتری سودوموناس + نصف کود در رقم سراورد (14/3 درصد) مشاهده شد؛ بنابراین خصوصیات کمی و کیفی جو مالت در سیستم تلفیقی نسبت به زمانی که بهتنهایی استفاده میشوند نتیجه بهتری داشته است.
علی راحمی کاریزکی؛ کوروش ثنایی؛ نبی خلیلی اقدم
دوره 11، شماره 2 ، اسفند 1401، صفحه 255-270
چکیده
هدف از انجام این مطالعه بررسی اثرات تغییر اقلیم بر تولید و عملکرد گیاه نخود (Cicer arietinum L.) در شهرستان گنبد در جهت سازگاری و بهبود عملکرد برای شرایط اقلیمی آینده است. در این مطالعه سناریوهای افزایش دما به میزان دو، چهار و شش درجه سانتیگراد، افزایش غلظت CO2 به میزان دوبرابر وضعیت کنونی(400 پیپیام) و کاهش بارندگی به میزان دو درصد (نسبت به ...
بیشتر
هدف از انجام این مطالعه بررسی اثرات تغییر اقلیم بر تولید و عملکرد گیاه نخود (Cicer arietinum L.) در شهرستان گنبد در جهت سازگاری و بهبود عملکرد برای شرایط اقلیمی آینده است. در این مطالعه سناریوهای افزایش دما به میزان دو، چهار و شش درجه سانتیگراد، افزایش غلظت CO2 به میزان دوبرابر وضعیت کنونی(400 پیپیام) و کاهش بارندگی به میزان دو درصد (نسبت به دوره پایه سالهای 1993-2017) بهصورت تنها و ترکیب با همدیگر در سه تاریخ کاشت مختلف (15 آذر، 15 دیی و 15 بهمن) برای شرایط دیم و آبی با استفاده از مدل شبیهسازی SSM-iLegume-Chickpea مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج نشان داد افزایش دما به تنهایی سبب زودرس شدن و عدم برخورد گیاه با تنش خشکی انتهای فصل شده و افزایش عملکرد را در شرایط دیم به میزان 23/9 درصد را به دنبال دارد. اما در شرایط آبی به علت کاهش طول دوره رشد در شرایط عدم محدودیت آب سبب کاهش محصول نخود میشود. افزایش غلظت CO2 به تنهایی به دلیل نقش مؤثر آن در فتوسنتز، کاهش تعرق و افزایش کارآیی مصرف آب تولید دانه را در شرایط دیم 23/9 درصد و در شرایط آبی 12/3 درصد افزایش میدهد اما تحت سناریوهای اثر ترکیبی در شرایط دیم، دما در ترکیب با سطوح مختلف دیکسیدکربن باعث افزایش تولید دانه شده ولی در شرایط آبی سبب خنثی شدن افزایش تولید ناشی از افزایش غلظت CO2 میشود. مقایسه تاریخهای کاشت نیز نشان داد که تاریخ کاشت آذرماه نسبت به تاریخهای دی و بهمنماه عملکرد بالاتری در هر دو شرایط دیم و آبی داشت.