فرید چایچیان؛ بابک پاساری؛ سید حسین صباغ پور؛ اسعد رخزادی؛ خسرو محمدی
دوره 10، شماره 2 ، اسفند 1400، صفحه 125-141
چکیده
به منظور بررسی شاخص‌های اکولوژیکی و اقتصادی کشت مخلوط نخود و گندم با کاربرد کود زیستی نیتروکسین در شرایط دیم، آزمایشی به صورت اسپلیت پلات- فاکتوریل در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی در سه تکرار در مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان همدان در طی دو فصل زراعی 97-1396 و 98-1397 اجرا شد. کرت‌های اصلی الگوی کاشت در دو سطح (ردیفی و ...
بیشتر
به منظور بررسی شاخص‌های اکولوژیکی و اقتصادی کشت مخلوط نخود و گندم با کاربرد کود زیستی نیتروکسین در شرایط دیم، آزمایشی به صورت اسپلیت پلات- فاکتوریل در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی در سه تکرار در مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان همدان در طی دو فصل زراعی 97-1396 و 98-1397 اجرا شد. کرت‌های اصلی الگوی کاشت در دو سطح (ردیفی و درهم) و کرت‌های فرعی شامل نسبت‌های مختلف کشت گندم و نخود (25:75، 75:25، 50:50، 100:0 و0:100 به ترتیب: 3 ردیف گندم: 1 ردیف نخود، 1 ردیف گندم: 3 ردیف نخود، 2 ردیف گندم: 2 ردیف نخود، کشت خالص نخود و کشت خالص گندم) و تلقیح بذر با کود زیستی در دو سطح (تلقیح با نیتروکسین و عدم تلقیح) به صورت فاکتوریل در نظر گرفته شد. نتایج نشان داد که عملکرد گندم، نخود و شاخص‌های ارزیابی کشت مخلوط تحت تأثیر الگوی کاشت، نسبت‌های کاشت و تلقیح با نیتروکسین قرار گرفتند. حداکثرعملکرد گندم و نخود در الگوی کاشت ردیفی، نسبت کاشت 50:50 و تحت تاثیر تلقیح با نیتروکسین حاصل گردید. مقایسه شاخص‌های ارزیابی کشت مخلوط نشان داد که حداکثر نسبت معادل زمین، افت عملکرد واقعی، شاخص بهره‌وری سیستم، ارزش محصولات مخلوط، شاخص مزیت پولی و سودمندی کشت مخلوط در الگوی کاشت ردیفی، نسبت کاشت 50:50 و تلقیح با نیتروکسین بدست آمد. در این آزمایش حداکثر نسبت رقابتی در نسبت کاشت 75 درصد نخود و 25 درصد گندم به میزان 18/2 حاصل گردید و حداکثر میزان نسبت برابری زمین (53/1)، اتلاف عملکرد واقعی (13/1)، شاخص بهره‌وری سیستم (28/1253)، ارزش محصولات مخلوط (5435368 تومان)، شاخص مزیت پولی (1886533 تومان) و سودمندی کشت مخلوط (1/4676 تومان) در نسبت کاشت 50 درصد گندم و 50 درصد نخود حاصل گردید.
رامین لطفی؛ هادی خرسندی؛ غلامرضا ولیزاده؛ نسرین صادقیان
دوره 10، شماره 2 ، اسفند 1400، صفحه 145-164
چکیده
به منظور بررسی میزان بهره‌وری بارش و عملکرد گندم دیم تحت مدیریت‌های مختلف تناوب و خاکورزی، آزمایشی در قالب طرح دوبارخرد شده برپایه بلوک‌های کامل تصادفی در سه تکرار به مدت چهار سال زراعی در ایستگاه تحقیقات کشاورزی دیم مراغه اجرا شد. سه تیمار تناوبی (علوفه-گندم، نخود-گندم و گلرنگ-گندم) در کرت‌های اصلی، سه سطح خاک ورزی (مرسوم، کم خاکورزی ...
بیشتر
به منظور بررسی میزان بهره‌وری بارش و عملکرد گندم دیم تحت مدیریت‌های مختلف تناوب و خاکورزی، آزمایشی در قالب طرح دوبارخرد شده برپایه بلوک‌های کامل تصادفی در سه تکرار به مدت چهار سال زراعی در ایستگاه تحقیقات کشاورزی دیم مراغه اجرا شد. سه تیمار تناوبی (علوفه-گندم، نخود-گندم و گلرنگ-گندم) در کرت‌های اصلی، سه سطح خاک ورزی (مرسوم، کم خاکورزی و بی خاکورزی) در کرت‌های فرعی و دو رقم گندم دیم (باران و آذر2) در کرت‌های فرعی-فرعی قرار گرفتند. نتایج نشان داد که تناوب، خاکورزی و رقم اثر معنی‌داری روی بهره‌وری بارش داشتند. رقم باران در هر دو تیمار کم خاکورزی و بی خاکورزی به ترتیب با مقادیر 71/0 و 70/0 کیلوگرم در متر مکعب بیشترین بهره‌وری بارش را داشت. با گذشت سال‌های اجرای آزمایش، میزان بهره‌وری بارش در تیمار بی خاکورزی (کشت مستقیم) به میزان 32 درصد بهبود پیدا کرد. بیشترین محتوای نسبی آب برگ، تبادلات گازی برگ و شاخص برداشت از رقم باران در تناوب علوفه و تحت سیستم بدون خاکورزی حاصل شد. حداکثر عملکرد دانه در تناوب ماشک-گندم، نخود-گندم و گلرنگ-گندم به ترتیب به میزان 2231، 2105 و 1991 کیلوگرم در هکتار بدست آمد. با افزایش ذخیره رطوبت در خاک و بهبود بهره‌وری بارش در شرایط کشت حفاظتی، عملکرد دانه گندم در کم خاکورزی 5 درصد و در کشت مستقیم 8 درصد نسبت به خاکورزی مرسوم برتر بود. بنابراین، در اقلیم سردسیر دیم توسعه کشت حفاظتی گندم در تناوب علوفه و نخود پاییزی و در شرایط بدون خاکورزی توصیه می‌شود.
صابر الهی؛ اسمعیل نبی زاده؛ عزیز مجیدی؛ محمود پوریوسف
دوره 10، شماره 2 ، اسفند 1400، صفحه 165-182
چکیده
به‌منظور بررسی اثر گلایسین بتائین و عناصر روی و بور بر عملکرد و جذب عناصر غذایی دانه نخود تحت شرایط دیم، آزمایشی طی سال زراعی 1398 به‌صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در شهرستان مهاباد انجام شد. عوامل آزمایشی شامل: مصرف خاکی سولفات روی در دو سطح (مصرف 40 کیلوگرم در هکتار روی و عدم مصرف روی)، محلول‌پاشی اسید بوریک ...
بیشتر
به‌منظور بررسی اثر گلایسین بتائین و عناصر روی و بور بر عملکرد و جذب عناصر غذایی دانه نخود تحت شرایط دیم، آزمایشی طی سال زراعی 1398 به‌صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در شهرستان مهاباد انجام شد. عوامل آزمایشی شامل: مصرف خاکی سولفات روی در دو سطح (مصرف 40 کیلوگرم در هکتار روی و عدم مصرف روی)، محلول‌پاشی اسید بوریک در سه سطح (عدم مصرف، مصرف سه کیلوگرم در 1000 لیتر آب در دو مرحله قبل و بعد از گلدهی) و محلول‌پاشی گلایسین بتائین در سه سطح (عدم مصرف، مصرف 88/1 گرم در یک لیتر در دو مرحله قبل و بعد از گلدهی) بود. نتایج نشان داد مصرف عنصر بور و گلایسین بتائین در مرحله قبل و بعد از گلدهی اثر افزایشی بر وزن دانه در بوته، وزن صد دانه، قند محلول، نیتروژن دانه و پروتئین دانه داشت. بیشترین عملکرد دانه با 1489 کیلوگرم در هکتار مربوط به تیمار عدم مصرف روی و کاربرد همزمان گلایسین بتائین و بور در مرحله بعد از گلدهی بود. بیشترین درصد جذب روی دانه (17/54 درصد) مربوط به مصرف گلایسین بتائین بعد از گلدهی و عدم مصرف روی و بور بود. در این پژوهش اثر بور بر افزایش قند محلول جهت تعدیل شرایط خشک دیم مؤثرتر از گلایسین بتائین بود. بر اساس نتایج کلی با کاربرد بهینه عنصر بور و در حالت ترکیبی با گلایسین بتائین می‌توان تا حدودی اثر تنش خشکی را در مرحله زایشی در مناطق دیم تعدیل نمود.
حسین نظری؛ صابر گلکاری؛ سید محمد علوی سینی؛ امین نامداری
دوره 10، شماره 2 ، اسفند 1400، صفحه 183-198
چکیده
به منظور بررسی ارتباط بین خصوصیات زراعی و فیزیولوژیکی ژنوتیپ‌های گندم پژوهشی با 24 ژنوتیپ در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با چهار تکرار در سال‌های زراعی 98 -1397 و 99-1398 تحت شرایط دیم انجام شد. صفات سرعت فتوسنتز، سرعت تعرق، هدایت روزنه ای، Co2 زیر روزنه ای، هدایت مزوفیلی، روز تا سنبله دهی، روز تا رسیدگی فیزیولوژیک، ارتفاع گیاه، وزن هزار ...
بیشتر
به منظور بررسی ارتباط بین خصوصیات زراعی و فیزیولوژیکی ژنوتیپ‌های گندم پژوهشی با 24 ژنوتیپ در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با چهار تکرار در سال‌های زراعی 98 -1397 و 99-1398 تحت شرایط دیم انجام شد. صفات سرعت فتوسنتز، سرعت تعرق، هدایت روزنه ای، Co2 زیر روزنه ای، هدایت مزوفیلی، روز تا سنبله دهی، روز تا رسیدگی فیزیولوژیک، ارتفاع گیاه، وزن هزار دانه و عملکرد دانه در طول فصل رشد اندازه گیری شدند. تجزیه همبستگی ساده ارتباط معنی‌داری بین عملکرد و صفات فیزیولوژیک در طی دو سال آزمایش نشان داد. تجزیه همبستگی کانونی نیز بین متغیرهای صفات فیزیولوژیک و صفات زراعی یک همبستگی کانونی معنی دار در سال اول (r=0.64) و سال دوم (r=0.64) آزمایش نشان داد. همبستگی صفات با متغیرهای کانونی خود و متغیرهای کانونی مقابل در طی دو سال آزمایش نشان داد، تمامی صفات فیزیولوژیک رابطه مثبت و معنی‌داری با یکدیگر و متغیرهای کانونی مقابلشان دارند. رابطه روز تا سنبله‌دهی با صفات زراعی و فیزیولوژیک در هر دوسال آزمایش منفی و معنی‌دار بود ولی نتایج نشان دهنده رابطه مثبت و معنی‌دار عملکرد دانه با صفات زراعی و فیزیولوژیک طی دوسال آزمایش بود. همچنین در سال دوم آزمایش، رابطه صفت ارتفاع بوته با صفات زراعی و فیزیولوژیک مثبت و معنی دار ارزیابی شد. از این رو می-توان ژنوتیپ‌هایی با دوره رشدی کوتاه‌تر و دوره پرشدن طولانی‌تر دانه را برای حصول حداکثر عملکرد تحت شرایط دیم توصیه کرد.
صادق شهبازی؛ جلال جلیلیان؛ خشنود علیزاده؛ عبدالله جوانمرد
دوره 10، شماره 2 ، اسفند 1400، صفحه 199-226
چکیده
کشت مخلوط سیستمی است که در آن دو (یا چند) گونه مختلف و یا ارقامی از یک گونه به منظور تنوع در اگرواکوسیستم، بهره‌برداری بهینه از عوامل محیطی و افزایش تولید، در یک محیط کاشته میشوند. این پژوهش به منظور ارزیابی کمی و کیفی علوفه و تعیین بهترین الگوی کشت مخلوط ماشک و تریتیکاله تحت سیستم‌های مختلف کاشت به صورت طرح بلوک‌های کامل تصادفی ...
بیشتر
کشت مخلوط سیستمی است که در آن دو (یا چند) گونه مختلف و یا ارقامی از یک گونه به منظور تنوع در اگرواکوسیستم، بهره‌برداری بهینه از عوامل محیطی و افزایش تولید، در یک محیط کاشته میشوند. این پژوهش به منظور ارزیابی کمی و کیفی علوفه و تعیین بهترین الگوی کشت مخلوط ماشک و تریتیکاله تحت سیستم‌های مختلف کاشت به صورت طرح بلوک‌های کامل تصادفی در سال زراعی 1398-1397 اجرا گردید. تیمارهای آزمایش شامل کشت خالص تریتیکاله (ST)، کشت خالص ماشک (SV) و کشت مخلوط با نسبت‌های 50:50(IP1) ، 25: 75(IP2) ، 75: 25(IP3) ،100: 20(IP4) ، 100: 40(IP5) ، 100: 60 (IP6)به ترتیب درصد تریتیکاله و ماشک بودند که در دو سیستم کودهای شیمیایی و آلی-زیستی مورد آزمایش قرار گرفتند. نتایج نشان داد که تیمار IP1 دارای بیشترین عملکرد علوفه خشک (8/8 تن در هکتار) بود.کمترین درصد الیاف نامحلوط در شوینده اسیدی (ADF) و الیاف نامحلوط در شوینده خنثی (NDF)، همچنین بیشترین درصد مصرف ماده خشک علوفه (DMI)، به تیمارهای ماشک خالص، IP2 و IP1 تعلق داشت. علاوه بر این، بالاترین مقادیر ارزش نسبی علوفه (RFV) و درصد پروتئین خام (CP) در الگوهای کاشت IP2 وIP1 و در سیستم کودی آلی –زیستی حاصل شد. همچنین بیشترین انرژی ویژه شیردهی (NEL)، درصد ماده خشک قابل هضم (DDM) و مجموع مواد معدنی قابل هضم (TDN) نیز در الگوهای کاشت خالص ماشک و IP2 مشاهده شد. بنابراین بر اساس کمیت تولید علوفه و شاخص برابری زمین، الگوی 50 درصد ماشک + 50 درصد تریتیکاله و بر اساس کیفیت، 25 درصد تریتیکاله+ 75 درصد ماشک دارای بالاترین مقادیر بودند. در نهایت بر اساس همه شاخص‌های مورد مطالعه الگوی کاشت 50 درصد ماشک + 50 درصد تریتیکاله در هر دو سیستم کودی مناسبترین الگوی کشت جهت مناطق دیم سردسیری کشور ایران بود.
مژگان تبریزی‌وندطاهری
دوره 10، شماره 2 ، اسفند 1400، صفحه 225-242
چکیده
حبوبات بعد از غلات، دومین منبع غذایی مهم برای انسان بوده و به عنوان یک مکمل غذایی با ارزش پروتئینی بالا محسوب میشوند. نخود در بین حبوبات هم از نظر سطح زیر کشت و هم از نظر تولید در درجه اول اهمیت قرار دارد. با این وجود عملکرد آن پایین است و یک شکاف بین عملکرد بالقوه و عملکرد واقعی آن وجود دارد. بنابراین، به منظور دستیابی به ژنوتیپ‌های ...
بیشتر
حبوبات بعد از غلات، دومین منبع غذایی مهم برای انسان بوده و به عنوان یک مکمل غذایی با ارزش پروتئینی بالا محسوب میشوند. نخود در بین حبوبات هم از نظر سطح زیر کشت و هم از نظر تولید در درجه اول اهمیت قرار دارد. با این وجود عملکرد آن پایین است و یک شکاف بین عملکرد بالقوه و عملکرد واقعی آن وجود دارد. بنابراین، به منظور دستیابی به ژنوتیپ‌های نخود پر محصول‌تر و دارای صفات مطلوب زراعی، تنوع ژنتیکی 40 ژنوتیپ نخود دسی (از منشاء ایکریسات) همراه با شاهدهای کاکا و پیروز به مدت دو سال زراعی 1398-1397 و 1399-1398 در ایستگاه تحقیقاتی موسسه تحقیقاتی دیم مراغه در قالب طرح بلوک کامل تصادفی با دو تکرار مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج واریانس مرکب نشان داد که بین اختلاف ژنوتیپ‌های مورد بررسی از نظر صفات عملکرد، وزن صد دانه، تعداد غلاف در بوته و تعداد شاخه اصلی در سطح 1 درصد و از نظر صفات ارتفاع بوته در سطح 5 درصد معنی‌دار بود. وراثت پذیری بالایی برای صفات تعداد غلاف در بوته (90/0) و تعداد شاخه اصلی (85/0) مشاهده شد. تجزیه خوشه‌ای ژنوتیپ‌ها را در چهار گروه طبقه‌بندی کرد. از نظر صفات عملکرد، وزن صد دانه، بیوماس و تعداد شاخه اصلی، گروه 4 و برای تعداد غلاف در بوته و ارتفاع بوته گروه 2 از ویژگی‌های مطلوب برخوردار بودند. با توجه به نتایج تجزیه به عامل‌ها، چهار عامل اول مجموعا 22/71 درصد از کل تغییرات را توجیه کردند. می‌توان عامل اول را عملکرد و عامل دوم را اجزای عملکرد نام گذاری کرد. با توجه به نتایج، ژنوتیپ‌های ICCV 16116، ICCV 08102، ICCV 13107، ICCX-110054-F3-BP-P30-BP، ICCX-110050-F3-BP-P1-BP و ICCX-110050-F3-P28-BP برتر بوده و می‌توانند در جهت نیل به حداکثر عملکرد و سایر صفات مطلوب زراعی در برنامه‌های اصلاحی نخود را مورد استفاده قرار گیرند.
مظفر روستایی؛ جعفر جعفرزاده؛ ایرج اسکندری؛ غلامرضا قهرمانیان؛ علیرضا جاویدان
دوره 10، شماره 2 ، اسفند 1400، صفحه 245-259
چکیده
به منظور نمایش ظرفیت زراعی و پتانسیل عملکرد ارقام معرفی شده و لاین‌های‌پیشرفته گندم دیم در مزرعه کشاورزان، تعداد 15 لاین و رقم گندم دیم در روستای جغول از توابع شهرستان هشترود طی دو سال زراعی 98-1397 و 99-1398در پروژه ارتقای امنیت غذایی در دیم‌زارهای کشورتحت روش‌های متفاوت خاکورزی شامل سه روش‌مرسوم، کمخاکورزی و بی‌خاک‌ورزی مورد ...
بیشتر
به منظور نمایش ظرفیت زراعی و پتانسیل عملکرد ارقام معرفی شده و لاین‌های‌پیشرفته گندم دیم در مزرعه کشاورزان، تعداد 15 لاین و رقم گندم دیم در روستای جغول از توابع شهرستان هشترود طی دو سال زراعی 98-1397 و 99-1398در پروژه ارتقای امنیت غذایی در دیم‌زارهای کشورتحت روش‌های متفاوت خاکورزی شامل سه روش‌مرسوم، کمخاکورزی و بی‌خاک‌ورزی مورد ارزیابی قرار گرفتند. نتایج تجزیه واریانس صفات زراعی در طی دوسال زراعی نشان داد که بین روش‌های‌مختلف خاک‌ورزی‌تفاوت معنی-داری وجود نداشت. اختلاف ژنوتیپ‌های مورد مطالعه برای صفات عملکرد دانه،تعداد سنبله بارور در مترمربع، وزن هزاردانه، عملکرد بیولوژیک وشاخص بهره وری از بارش معنی‌دار بود. اثر متقابل خاک-ورزی‌با ژنوتیپ برای صفات مذکور غیر معنی دار بود. میانگین عملکرد دانه ژنوتیپ‌های گندم تحت روش-های‌مرسوم، کمخاکورزی و بی‌خاک‌ورزی به ترتیب 1228، 1306 و 1482 کیلوگرم درهکتار بود. در تیمار خاکورزی مرسوم ارقام باران و جام به ترتیب با 1562 و 1404، در تیمار کم خاکورزی رقم جام و لاین‌های شماره 12 و 13 به ترتیب با 1698، 1541 و1604 و در تیمار بدون خاکورزی (کشت مستقیم) ارقام هما، باران، جام و لاین‌های 11 و 14 به ترتیب با 1742، 1698، 1622، 1681 و 1595 کیلوگرم در هکتار از عملکرد دانه بیشتری برخوردار بودند. در این بررسی رابطه (همبستگی) صفات ارتفاع بوته، تعداد سنبله بارور در مترمربع، وزن هزار دانه، شاخص بهره وری از بارش و عملکرد بیولوژیک با عملکرد دانه مثبت و معنی دار بود.
