نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• رامین لطفی ¹
• هادی خرسندی ¹
• غلامرضا ولیزاده ¹
• نسرین صادقیان ²

¹ موسسه تحقیقات کشاورزی دیم کشور، سازمان تحقیقات آموزش و ترویج کشاورزی، مراغه، ایران

² دانش آموخته دکتری، گروه خاکشناسی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه زنجان، زنجان، ایران

چکیده

به منظور بررسی میزان بهره‌وری بارش و عملکرد گندم دیم تحت مدیریت‌های مختلف تناوب و خاکورزی، آزمایشی در قالب طرح دوبارخرد شده برپایه بلوک‌های کامل تصادفی در سه تکرار به مدت چهار سال زراعی در ایستگاه تحقیقات کشاورزی دیم مراغه اجرا شد. سه تیمار تناوبی (علوفه-گندم، نخود-گندم و گلرنگ-گندم) در کرت‌های اصلی، سه سطح خاک ورزی (مرسوم، کم خاکورزی و بی خاکورزی) در کرت‌های فرعی و دو رقم گندم دیم (باران و آذر2) در کرت‌های فرعی-فرعی قرار گرفتند. نتایج نشان داد که تناوب، خاکورزی و رقم اثر معنی‌داری روی بهره‌وری بارش داشتند. رقم باران در هر دو تیمار کم خاکورزی و بی خاکورزی به ترتیب با مقادیر 71/0 و 70/0 کیلوگرم در متر مکعب بیشترین بهره‌وری بارش را داشت. با گذشت سال‌های اجرای آزمایش، میزان بهره‌وری بارش در تیمار بی خاکورزی (کشت مستقیم) به میزان 32 درصد بهبود پیدا کرد. بیشترین محتوای نسبی آب برگ، تبادلات گازی برگ و شاخص برداشت از رقم باران در تناوب علوفه و تحت سیستم بدون خاکورزی حاصل شد. حداکثر عملکرد دانه در تناوب ماشک-گندم، نخود-گندم و گلرنگ-گندم به ترتیب به میزان 2231، 2105 و 1991 کیلوگرم در هکتار بدست آمد. با افزایش ذخیره رطوبت در خاک و بهبود بهره‌وری بارش در شرایط کشت حفاظتی، عملکرد دانه گندم در کم خاکورزی 5 درصد و در کشت مستقیم 8 درصد نسبت به خاکورزی مرسوم برتر بود. بنابراین، در اقلیم سردسیر دیم توسعه کشت حفاظتی گندم در تناوب علوفه و نخود پاییزی و در شرایط بدون خاکورزی توصیه می‌شود.

کلیدواژه‌ها

• تناوب‎‎‏‎
• خاکورزی
• نیاز آبی
• گندم دیم

عنوان مقاله [English]

Evaluation of water requirement and improvement of rainfall productivity and grain yield of dryland wheat genotypes in different crop managements

نویسندگان [English]

• Ramin Lotfi ¹
• Hadi Khorsandi ¹
• Gholamreza Valizadeh ¹
• Nasrin Sadeghian ²

¹ Dryland Agricultural Research Institute, Agricultural Research, Education and Extension Organization (AREEO), Maragheh, Iran

² Graduate of PhD Student, Soil Science Departmaent, Faculty of Agriculture, Zanjan University, Zanjan, Iran

چکیده [English]

To evaluate rainfall productivity and grain yield of dryland wheat genotypes under different rotation and tillage managements, a split-split plot experiment based on RCBD with three replications was conducted in Dryland Agricultural Research Institute for 4 years (2016-20). Three crop rotations (chickpea-wheat, safflower-wheat, and vetch-wheat) were located in main plots and three different tillage methods (conventional, minimum, and zero tillage) were considered in subplots and two Baran and Azar 2 wheat genotypes were considered in sub-sub plots. Results indicated tillage and crop rotation treatments significantly affect precipitation efficiency. Maximum rainfall productivity was recorded for Baran in zero and minimum tillage systems with forage (vetch) rotation by 0.71 and 0.7 kg/m3. Rainfall productivity under zero tillage treatment during three years of the experiments increased from 0.45 up to 0.67 (approximately 32 %). The highest relative water content, stomatal conductance and harvest index were recorded from Baran in vetch rotation under zero tillage treatment. The highest grain yield was belonged to the vetch, chickpea and safflower rotations by 2231, 2105 and 1991 kg/ha, respectively. With increasing soil water content and improving rainfall productivity in the conservation agriculture system, grain yield was increased by 5% and 8 % under minimum and zero tillage treatments than that of a conventional system. Therefore, in cold rainfed climates, in order to develop in wheat conservation, it is recommended to the application of autumn forage and chickpeas rotation in zero tillage conditions.

کلیدواژه‌ها [English]

• Crop Rotation
• Tillage
• Water Requirement
• Dryland wheat