گیاهان زراعی دیم
رضا رحیم زاده؛ آرش محمدزاده؛ رویا فردوسی؛ رامین لطفی
دوره 13، شماره 2 ، دی 1403، ، صفحه 185-201
چکیده
مقدمه: کشاورزی حفاظتی یکی از راهکارهای بلندمدت در حفاظت از منابع تولید با مدیریت صحیح محصول و خاک می‌باشد. با وجود منافع گسترده کشاورزی حفاظتی، هنوز سطح اراضی تحت پوشش کشاورزی حفاظتی در سطح جهانی در مقایسه با نظام کشاورزی مرسوم بسیار اندک می‌باشد. همچنین، پس از دهه‌ها تلاش برای توسعه کشاورزی حفاظتی در ایران، مورد استقبال بسیاری ...
بیشتر
مقدمه: کشاورزی حفاظتی یکی از راهکارهای بلندمدت در حفاظت از منابع تولید با مدیریت صحیح محصول و خاک می‌باشد. با وجود منافع گسترده کشاورزی حفاظتی، هنوز سطح اراضی تحت پوشش کشاورزی حفاظتی در سطح جهانی در مقایسه با نظام کشاورزی مرسوم بسیار اندک می‌باشد. همچنین، پس از دهه‌ها تلاش برای توسعه کشاورزی حفاظتی در ایران، مورد استقبال بسیاری از کشاورزان قرار نگرفته است. این موضوع می‌تواند تحت تاثیر عوامل مختلف فنی (مانند دسترسی به ادوات مخصوص کشاورزی حفاظتی)، اجتماعی (نظیر دانش و آگاهی کشاورزان) و اقتصادی (انواع سیاست‌های حمایتی) قرار بگیرد. بنابراین، با توجه به جایگاه ویژه کشاورزی، پژوهش حاضر به منظور شناسایی موانع توسعه کشاورزی حفاظتی در اراضی دیم و نگرش کشاورزان به این موضوع پرداخته شد.روش شناسی پژوهش: این پژوهش در سال زراعی 1402-1401 در استان آذربایجان‌شرقی انجام گرفت. جامعه آماری کشاورزان مناطق دیم شهرستان‌های مراغه، هشترود، میانه، چاراویماق و اهر بودند. گردآوری داده‌ها و اطلاعات از طریق مصاحبه حضوری با کشاورزان و تکمیل پرسشنامه‌ای حاوی سوالات مرتبط با کشاورزی حفاظتی انجام گرفت. شناسایی کشاورزان قابل دسترس برای مصاحبه حضوری به کمک کارشناسان جهاد کشاورزی شهرستان‌های مورد مطالعه انجام گرفت که به 53 نفر رسید. برای اطمینان از روایی محتوای گویه‌های منتخب، پرسشنامه توسط گروهی از اعضای هیأت علمی و متخصصان کشاورزی دیم مورد ارزیابی قرار گرفت. تجزیه و تحلیل داده‌ها با استفاده از اکسل 2016 انجام گرفت. همچنین، همبستگی بین متغیرها با روش اسپیرمن و با استفاده از نرم افزار اوریژن پرو نسخه 22 انجام گرفت.یافته‌های پژوهش: نتایج نشان داد که با توجه به سهم بالای گندم و جو در الگوی کشت منطقه، تناوب زراعی به درستی رعایت نمی‌شود. قسمت عمده بقایای گیاهی به ویژه در غلات به عنوان محصول فرعی و به دلیل بالا بودن قیمت کاه و کلش در منطقه برداشت میشود. بیشتر کشاورزان عملیات آماده‌سازی و کشت محصول را به روش خاکورزی مرسوم انجام می‌دهند. کمبود ماشین‌آلات و ادوات مناسب کشاورزی، پایین بودن دانش و آگاهی برخی کشاورزان در خصوص کشاورزی حفاظتی و کاهش عملکرد محصول در سال‌های ابتدایی شروع سامانه کشاورزی حفاظتی، از موانع اصلی توسعه آن به شمار می‌رود. ارائه تسهیلات کم بهره به منظور خرید ماشین‌آلات و ادوات کشاورزی حفاظتی، تحقیقات مشارکتی با همکاری کشاورزان، محققان و مروجان و ایجاد مزارع الگویی در مزارع کشاورزان و وجود سیاست‌های حمایتی نظیر مشوق‌های مالی و یارانه‌ها می‌تواند راهکارهای مناسبی در توسعه آن باشد.
گیاهان زراعی دیم
رویا فردوسی؛ عادل نعمتی؛ نورمحمد آبیار؛ علی بهرامی؛ علیرضا رابط؛ موسی سلگی
دوره 13، شماره 2 ، دی 1403، ، صفحه 312-328
چکیده
مقدمه: در گذار از کشاورزی سنتی به کشاورزی صنعتی، انتقال دانش فنی از مؤسسات تحقیقاتی به عرصه‌های تولید و بهره‌برداری امری اجتناب‌ناپذیر است و بایستی به طوری جدی در رأس برنامه‌های توسعه و ترویج وزارت کشاورزی قرار گیرد. با وجود تلاش‌هایی که برای افزایش استفاده از پژوهش در عمل شده است، انتقال دستاوردهای پژوهشی، هنوز با چالش روبه رو ...
بیشتر
مقدمه: در گذار از کشاورزی سنتی به کشاورزی صنعتی، انتقال دانش فنی از مؤسسات تحقیقاتی به عرصه‌های تولید و بهره‌برداری امری اجتناب‌ناپذیر است و بایستی به طوری جدی در رأس برنامه‌های توسعه و ترویج وزارت کشاورزی قرار گیرد. با وجود تلاش‌هایی که برای افزایش استفاده از پژوهش در عمل شده است، انتقال دستاوردهای پژوهشی، هنوز با چالش روبه رو است. لذا هدف این مطالعه، بررسی وضعیت نشر ارقام جدید گندم دیم به عرصه‌های تولیدی و نگرش‌سنجی کشاورزان نسبت به این ارقام است.
روش شناسی پژوهش: این تحقیق در سال زراعی 1402-1401 به شیوه پیمایش انجام یافت. جامعه آماری شامل بهره‌برداران، کارشناسان مسئول پهنه و مدیران جهاد کشاورزی بود. مکان اجرای تحقیق بر اساس نوع اقلیم و سطح زیر کشت شامل استان‌های آذربایجان شرقی، کردستان، کرمانشاه، زنجان، گلستان و همدان بودند. نحوه نمونه‌گیری طبقه‌ای تصادفی با انتساب متناسب در استان‌ها بود. ابزار مورد استفاده برای این منظور، پرسشنامه بود که توسط بهره‌برداران تکمیل شد. عوامل مؤثر در میزان پذیرش بهره‌برداران به سه دسته (عوامل مربوط به کشاورزان، عوامل مربوط به ارقام، و عوامل مربوط به نحوه نشر ارقام) تقسیم شدند که در هر دسته، یکسری متغیر مد نظر قرار گرفت. متغیرهای مورد نظر از طریق پرسشنامه محقق ساخته، اندازه‌گیری شدند. در نهایت مدل مفهومی که برای بررسی عوامل مؤثر بر پذیرش ارقام توسط بهره‌برداران استفاده شد دارای سه سازه اصلی بود که یکی از سازه‌ها ویژگی‌های فناوری شامل مزیت نسبی، سازگاری، سادگی، آزمون پذیری و قابلیت رویت نتایج بود. یکی دیگر از سازه‌ها ترویج و رشد فناوری بود که شامل اطلاع‌رسانی در خصوص فناوری، آموزش استفاده از فناوری و در دسترس بودن فناوری است. سازه سوم هم ویژگی‌های فردی و حرفه‌ای بود که شامل وضعیت اقتصادی، ارتباطات اجتماعی و ویژگی‌های فردی بهره‌بردار است.
یافته‌های پژوهش: در استان‌های گلستان و کرمانشاه حدود 85 درصد، در استان آذربایجان‌شرقی 80 درصد و در استان‌های زنجان، کردستان و همدان به ترتیب 75، 70 و 67 درصد از کشاورزان دیمکار از ارقام جدید گندم دیم اطلاع دارند. کشاورزان اغلب از طریق ارتباط مستقیم با مراکز جهاد کشاورزی و دوره‌های آموزشی در مورد ارقام جدید اطلاع کسب می‌کنند. در استان کرمانشاه 90 درصد کشاورزان و در استان آذربایجان شرقی 75 درصد کشاورزان به بذر جدید دسترسی دارند که وضعیت مناسبی است. اما در استان‌های همدان، گلستان، کردستان و زنجان وضعیت دسترسی به بذر جدید گندم مناسب نیست. 75 تا 100 درصد کشاورزان در استان‌های مورد مطالعه، از بذر گندم اصلاح شده استفاده می‌نمایند. از نظر کشاورزان، متغیرهای سازگاری با آب و هوا، بازدید از مزارع کشاورزان پیشرو، تعیین قیمت تضمینی بالاتر برای محصولی که از بذر رقم جدید تولیده شده است وکشت در مزارع نمایشی عواملی هستند که می‌توانند تأثیر زیادی در پذیرش ارقام جدید معرفی شده داشته باشند.
گیاهان زراعی دیم
رویا فردوسی؛ غلامرضا قهرمانیان؛ سهیلا پورحیدر
دوره 13، شماره 1 ، شهریور 1403، ، صفحه 35-47
چکیده
مقدمه: یکی از مشکلات اساسی در زراعت نخود بخصوص در کشت پاییزه کنترل علفهای هرز است. توانایی رقابتی ضعیف نخود در برابر علفهای هرز باعث کاهش شدید عملکرد میشود. مشکل کنترل علفهای هرز توسعه کشت نخود در تناوب با غلات را محدود ساخته و کشاورزان به ناچار از تناوب گندم - آیش استفاده می‌کنند. کنترل علفهای هرز در بهبود عملکرد و در نهایت ...
بیشتر
مقدمه: یکی از مشکلات اساسی در زراعت نخود بخصوص در کشت پاییزه کنترل علفهای هرز است. توانایی رقابتی ضعیف نخود در برابر علفهای هرز باعث کاهش شدید عملکرد میشود. مشکل کنترل علفهای هرز توسعه کشت نخود در تناوب با غلات را محدود ساخته و کشاورزان به ناچار از تناوب گندم - آیش استفاده می‌کنند. کنترل علفهای هرز در بهبود عملکرد و در نهایت بر افزایش درآمد کشاورزان از یک سو و هزینه تولید از سوی دیگر موثر است که بایستی بهترین روش با کمترین هزینه و بالاترین سودآوری تعیین گردد.روش‌شناسی پژوهش: به منظور کنترل علفهای هرز نخود در کشت پاییزه، به روش شیمیایی و مکانیکی، این پروژه با هفت تیمار شامل: 1- کنترل شیمیایی، 2- کنترل مکانیکی، 3- کنترل تلفیقی به روش مبارزه شیمیایی و مکانیکی، 4- کنترل شیمیایی و وجین دستی، 5- کنترل مکانیکی و وجین دستی، 6- وجین دستی و 7- بدون کنترل علفهای هرز در سه تکرار در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی به مدت دو سال ( 1399-1398 و 1402-1401) در مؤسسه تحقیقات کشاورزی دیم کشور (ایستگاه مراغه) اجرا شد. نخود رقم آنا با تراکم 30 دانه در مترمربع در شرایط بدون خاکورزی (کشت مستقیم) کاشته شد و عملکرد بیولوژیک، عملکرد دانه، تعداد بوته در واحد سطح، وزن صد دانه و ارتفاع بوته اندازه‌گیری شد و روش‌های مختلف کنترل علفهای هرز از نظر اقتصادی مورد ارزیابی قرار گرفت.یافته‌های پژوهش: نتایج نشان داد اختلاف معنی‌داری در عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیک و تعداد بوته در هکتار تحت روش‌های مختلف کنترل علفهای هرز وجود دارد. تیمارهای کنترل مکانیکی + وجین، وجین، و کنترل شیمیایی + وجین به ترتیب با میانگین عملکرد 75/575، 1/540 و 8/535 کیلوگرم در هکتار بیشترین عملکرد دانه نخود را داشتند. همچنین بر اساس نتایج بدست آمده، شاخص اقتصادی نسبت فایده-هزینه تیمار مبارزه شیمیایی با علفکش غیر انتخابی در فواصل 53 سانتی‌متر برابر 5/3 به دست آمد که بیشتر از سایر تیمارها بود و اقتصادی‌ترین تیمار برای مدیریت علفهای هرز در کشت پاییزه نخود شناسایی شد. همچنین، نسبت منفعت-هزینه تیمار مبارزه شیمیایی همراه با وجین دستی برابر 3/1 بدست آمد و به عنوان دومین تیمار اقتصادی شناخته شد.
گیاهان زراعی دیم
رویا فردوسی؛ غلامرضا قهرمانیان؛ مظفر روستایی
دوره 12، شماره 1 ، شهریور 1402، ، صفحه 45-62
چکیده
در این پژوهش سعی شد عوامل مؤثر بر ضایعات گندم دیم با استفاده از فرآیند تحلیل سلسله مراتبی شناسایی و رتبه‌بندی شده و براساس آن میزان تلفات گندم دیم طی فرآیند تولید اندازه‌گیری و زیان اقتصادی ناشی از آن ارزیابی گردد. در نهایت بر اساس عوامل شناسایی شده، راهکارهایی جهت کاهش ضایعات ارائه شود. بدین منظور در سال‌های زراعی 1400-1399 و 1401-1400 در ...
بیشتر
در این پژوهش سعی شد عوامل مؤثر بر ضایعات گندم دیم با استفاده از فرآیند تحلیل سلسله مراتبی شناسایی و رتبه‌بندی شده و براساس آن میزان تلفات گندم دیم طی فرآیند تولید اندازه‌گیری و زیان اقتصادی ناشی از آن ارزیابی گردد. در نهایت بر اساس عوامل شناسایی شده، راهکارهایی جهت کاهش ضایعات ارائه شود. بدین منظور در سال‌های زراعی 1400-1399 و 1401-1400 در ایستگاه تحقیقاتی مراغه از مزارع تکثیر بذر گندم در مراحل مختلف تولید به صورت تصادفی نمونه‌گیری شد و ارزش اقتصادی آن‌ها محاسبه گردید. برای تعیین عوامل مهم و مؤثر بر ضایعات، از پرسشنامه مقایسات زوجی که توسط کارشناسان و افراد خبره در این زمینه تکمیل گردید، استفاده شد. برای تجزیه و تحلیل داده‌ها از نرم‌افزارهای Excel و Expert Choice بهره گرفته شد. نتایج نشان دادند که سالانه، در هر هکتار به طور متوسط 12/1 درصد گندم به صورت ریزش طبیعی، 46/2 درصد در مرحله برداشت به واسطه دستگاه کمباین و 32/1 درصد به صورت مواد خارجی جامد و علف هرز و کاه از چرخه مصرف خوراک انسانی خارج شده و 95/8 درصد نیز به صورت دانه شکسته به مصرف خوراک دام و طیور می‌رسد. در کل، 84/13 درصد معادل 233 کیلوگرم در هکتار گندم به صورت ضایعات از چرخه مصرف انسانی خارج میشود. این حجم از ضایعات، معادل محصول تولید شده در سطحی حدود 1387 مترمربع است. اگر هر کیلوگرم از این میزان ضایعات حدود 160000 ریال ارزش داشته باشد، خسارت ناشی از آن سالانه 37280 هزار ریال در هر هکتار خواهد بود. همچنین نتایج فرآیند تحلیل سلسله مراتبی نشان داد عوامل فنی به ترتیب شامل واحد جداکننده، واحد کوبنده، سکوی برش کمباین و بستر نامناسب بذر به عنوان مهمترین عوامل ایجاد تلفات هستند. در نهایت، براساس روش تصمیم‌گیری چندمعیاره، آموزش تنظیمات درست کمباین به عنوان راهکار اصلی برای کاهش میزان ضایعات شناسایی گردید.
سهیلا پورحیدر غفاربی؛ علی رسایی؛ جعفر جعفر زاده؛ عبدالوهاب عبدالهی؛ غلام رضا قهرمانیان؛ رویا فردوسی
دوره 11، شماره 2 ، اسفند 1401، ، صفحه 215-234
چکیده
برای بررسی کارایی چند علفکش پیش‌وپس رویشی جهت کنترل علفهای هرز در کشت پاییزه نخود دیم، آزمایشی به‌صورت کرت‌های یک‌بار خرد شده در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی در چهار تکرار در منطقه سرارود کرمانشاه در سال زراعی 1400-1399 اجرا شد. کرت‌های اصلی شامل دو نظام خاکورزی (خاکورزی مرسوم و عدم خاکورزی) و کرت‌های فرعی شامل 12 تیمار ...
بیشتر
برای بررسی کارایی چند علفکش پیش‌وپس رویشی جهت کنترل علفهای هرز در کشت پاییزه نخود دیم، آزمایشی به‌صورت کرت‌های یک‌بار خرد شده در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی در چهار تکرار در منطقه سرارود کرمانشاه در سال زراعی 1400-1399 اجرا شد. کرت‌های اصلی شامل دو نظام خاکورزی (خاکورزی مرسوم و عدم خاکورزی) و کرت‌های فرعی شامل 12 تیمار علف‌کشی (تریفلورالین، تریفلورالین + بتانال پروگرس، ایزوکسافلوتل، ایزوکسافلوتل + بتانال پروگرس، اکسی فلورفن، اکسی فلورفن + بتانال پروگرس، ایمازاتاپیر، ایمازاتاپیر + بتانال پروگرس، فلوروکلریدون، فلوروکلریدون + بتانال پروگرس، متری بیوزین، متری بیوزین + بتانال پروگرس) و دو تیمار شاهد آلوده به علفهرز و عاری از علفهرز بود. بیشترین کاهش وزن خشک علفهرز در تیمارهای خاکورزی+ فلوروکلریدون، خاکورزی + ایزوکسافلوتل، خاکورزی + اکسی فلورفن و عدم خاکورزی + فلوروکلریدون به ترتیب با 51، 48، 46 و 45 درصد مشاهده شد. بیشترین افت تراکم علفهای هرز مربوط به تیمارهای خاکورزی + فلوروکلریدون، خاکورزی + اکسی فلورفن + بتانال پروگرس، خاکورزی + متری بیوزین + بتنال پروگرس و خاکورزی + فلوروکلریدون + بتانال و به ترتیب با 47، 47، 43 و 40 درصد بود. خاکورزی تراکم و وزن خشک علفهای هرز را کاهش داد، اما این کاهش فقط برای وزن خشک علفهای هرز از نظر آماری معنیدار بود. بیشترین عملکرد دانهی نخود در تیمارهای خاکورزی + وجین، وجین، خاکورزی + تری فلورالین+ بتانال پروگرس، خاکورزی + اکسی فلورفن و عدم خاکورزی + تری فلورالین + بتانل پروگرس به ترتیب 846، 664، 528، 502 و 498 کیلو گرم در هکتار ثبت شد. موثرترین علفکشها در کنترل علفهای هرز شامل فلوروکلریدون، ایزوکسافلوتل و اکسی فلورفن بودند و بیشترین عملکرد نخود نیز برای اکسی فلورفن ثبت شد.
هادی خرسندی؛ رویا فردوسی؛ عبدالوهاب عبدالهی
دوره 9، شماره 1 ، شهریور 1399، ، صفحه 91-108
چکیده
به منظور بررسی فنی و اقتصادی اثرات عملیات خاکورزی و کود نیتروژن در عملکرد گندم در شرایط تناوب با نخود، آزمایشی در قالب اسپلیت پلات بر پایه طرح بلوک‌های کامل تصادفی با دو فاکتور شامل خاکورزی (کمخاکورزی و بدون خاکورزی) و مقادیر مختلف کاربرد کود نیتروژن (عدم کاربرد و کاربرد 30، 45 و 60 کیلوگرم در هکتار نیتروژن خالص) در 3 تکرار به مدت ...
بیشتر
به منظور بررسی فنی و اقتصادی اثرات عملیات خاکورزی و کود نیتروژن در عملکرد گندم در شرایط تناوب با نخود، آزمایشی در قالب اسپلیت پلات بر پایه طرح بلوک‌های کامل تصادفی با دو فاکتور شامل خاکورزی (کمخاکورزی و بدون خاکورزی) و مقادیر مختلف کاربرد کود نیتروژن (عدم کاربرد و کاربرد 30، 45 و 60 کیلوگرم در هکتار نیتروژن خالص) در 3 تکرار به مدت 4 سال در شرایط دیم سردسیری مراغه اجرا گردید. نتایج نشان داد تیمار خاکورزی اثر معنیدار بر افزایش عملکرد دانه نداشت. اثر تیمار خاکورزی بر رطوبت خاک معنیدار بود و در تیمار بی‌خاک‌ورزی رطوبت خاک نسبت به تیمار کمخاکورزی بیشتر بود. نتایج ارزیابی اقتصادی نشان داد تیمار بدون خاکورزی با مصرف 60 کیلوگرم در هکتار کود نیتروژن خالص با نسبت تفاضل ارزش حال منافع به تفاضل ارزش حال مخارج معادل 6/43، به عنوان برترین تیمار از لحاظ مالی شناخته شد. این نسبت در تیمار بدون خاکورزی و مصرف 45 کیلوگرم نیتروژن خالص در هکتار معادل 2/41 بود و در رتبه دوم قرار گرفت. در مجموع جهت افزایش پایداری و بهره‌وری تولید محصولات سالم و با کیفیت بالا، تیمار بدون خاکورزی با مصرف 45 کیلوگرم در هکتار کود نیتروژن خالص به عنوان اقتصادی‌ترین تیمار از نظر مالی و محیط زیست برای مناطق سردسیر دیم پیشنهاد میگردد.
