گیاهان زراعی دیم
سهیلا پورحیدر غفاربی؛ علی رسائی
دوره 14، شماره 1 ، شهریور 1404، صفحه 1-20
چکیده
مقدمه: تناوب نخود با گندم به دلیل توانایی نخود در تثبیت نیتروژن و افزایش باروری خاک از ارزش زیادی در توالی کاشت گیاهان زراعی برخوردار است. نخود به دلیل رشد نسبتاً کندی که در اوایل دوره رشد دارد، از توانایی رقابتی ضعیفی با علف‌های هرز برخوردار است. در بــین روشهــای کنتــرل علــفهــای هــرز، علفکشها به دلیل کارآیی و صرفه‌ی ...
بیشتر
مقدمه: تناوب نخود با گندم به دلیل توانایی نخود در تثبیت نیتروژن و افزایش باروری خاک از ارزش زیادی در توالی کاشت گیاهان زراعی برخوردار است. نخود به دلیل رشد نسبتاً کندی که در اوایل دوره رشد دارد، از توانایی رقابتی ضعیفی با علف‌های هرز برخوردار است. در بــین روشهــای کنتــرل علــفهــای هــرز، علفکشها به دلیل کارآیی و صرفه‌ی اقتصادی، جایگاه ویـژهای دارند و امروزه به طور گسترده‌ای مورد استفاده قرار میگیرند.روش شناسی پژوهش: آزمایشی در آرایش کرت‌های یک‌بار خرد شده در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی در سه تکرار در سرارود کرمانشاه طی دو سال زراعی 1400-1399 و 1401-1400، جهت بررسی کارایی علف‌کش‌های پیش و پس رویشی، در کشت پاییزه نخود اجرا شد. این آزمایش در زمینی که سال قبل تحت کشت گندم بوده اجرا گردید. کرت‌های اصلی شامل دو نظام خاکورزی (خاکورزی مرسوم و عدم خاکورزی) و کرت‌های فرعی شامل 12 تیمار علف‌کشی تری‌فلورالین، تری‌فلورالین + بتانال پروگرس، ایزوکسافلوتل، ایزوکسافلوتل + بتانال پروگرس، اکسی فلورفن، اکسی فلورفن + بتانال پروگرس، ایمازاتاپیر، ایمازاتاپیر + بتانال پروگرس، فلوروکلریدون، فلوروکلریدون + بتانال پروگرس، متری بیوزین، متری بیوزین + بتانال پروگرس و دو تیمار شاهد (وجین و عدم وجین) بود.یافته‌های پژوهش: در سال اول خاکورزی مرسوم تراکم و بیوماس علف‌های هرز را کاهش داد و این کاهش برای بیوماس علف‌های هرز از نظر آماری معنی‌دار بود. در این سال کمترین بیوماس در سیستم خاکورزی و در تیمارهای فلوروکلریدون و ایزوکسافلوتل به ترتیب با 75 و 80 گرم در متر مربع ثبت گردید. در سال دوم کمترین تراکم علف‌های هرز با 6/3 بوته در متر مربع و بیوماس 81 گرم در متر مربع برای تیمار علف‌کش فلوروکلرویدون ثبت شد. بیشترین عملکرد نخود برای تیمارهای وجین و کاربرد علف‌کش‌های تری فلورالین + بتانال پروگرس به ترتیب با 846 و 664 کیلوگرم در هکتار در سال اول و 627 و 496 کیلوگرم در هکتار در سال دوم ثبت شد. کاربرد علف‌کش بتانال پروگرس در مرحله‌ی 10 الی 15 سانتی‌متری نخود با هدف کنترل علف‌های هرز پهن برگ از کارایی مناسبی برخوردار نبود و بین کاربرد و عدم کاربرد آن تفاوتی از نظر آماری مشاهده نشد. باتوجه به بیشترین درصد کنترل علف‌های هرز و حداکثر عملکرد نخود، علف‌کش ایزوکسافلوتل و تری فلورالین و سیستم شخم مرسوم از کارایی بهتری برخوردار بودند.
گیاهان زراعی دیم
ابراهیم زارعی چقااللهی؛ سید علی محمد مدرس ثانوی؛ نرگس دولتمند شهری
دوره 14، شماره 1 ، شهریور 1404، صفحه 21-41
چکیده
مقدمه: نخود (Cicer arietinum L.) یکی از قدیمی‌ترین حبوبات کشت‌شده در جهان است که به دلیل سازگاری بالا به خشکی و شرایط دیم، نقش مهمی در کشاورزی مناطق نیمه‌خشک دارد. بااین‌حال، تنش خشکی می‌تواند عملکرد این گیاه را به‌شدت کاهش دهد. استفاده از روش‌هایی نظیر پرایمینگ بذر و محلول‌پاشی اسیدهای آمینه می‌تواند اثرات منفی تنش خشکی را کاهش داده ...
بیشتر
مقدمه: نخود (Cicer arietinum L.) یکی از قدیمی‌ترین حبوبات کشت‌شده در جهان است که به دلیل سازگاری بالا به خشکی و شرایط دیم، نقش مهمی در کشاورزی مناطق نیمه‌خشک دارد. بااین‌حال، تنش خشکی می‌تواند عملکرد این گیاه را به‌شدت کاهش دهد. استفاده از روش‌هایی نظیر پرایمینگ بذر و محلول‌پاشی اسیدهای آمینه می‌تواند اثرات منفی تنش خشکی را کاهش داده و عملکرد و ویژگیهای فتوسنتزی گیاه را بهبود بخشد. این پژوهش باهدف بررسی تأثیر پرایمینگ و برگ‌پاشی اسیدهای آمینه تجاری، پرولین، والین و آلانین بر صفات فنولوژیک و عملکرد نخود رقم عادل تحت رژیم‌های مختلف آبیاری انجام شد.روششناسی پژوهش: در سال 1396، آزمایشی در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه تربیت مدرس بهمنظور بررسی اثر پرایمینگ بذر و برگ‌پاشی برخی اسیدهای آمینه بر ویژگیهای فنولوژیکی و عملکرد نخود رقم عادل تحت رژیم‌های مختلف آبیاری انجام شد. آزمایش به‌صورت کرت‌های خردشده بر پایه طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار اجرا شد. عوامل مورد بررسی شامل رژیم‌های آبیاری در سه سطح (آبیاری کامل، کم‌آبیاری متوسط و کم‌آبیاری شدید) به‌عنوان عامل اصلی و پرایمینگ و محلول‌پاشی اسیدهای آمینه در شش سطح (اسیدآمینه تجاری، پرولین، والین، آلانین،آب مقطر و شاهد) به‌عنوان عامل فرعی بودند. یافته‌های پژوهش: با تغییر آبیاری از سطح کامل به سطح کم‌آبیاری شدید، تعداد روز تا گلدهی، غلافدهی و رسیدگی، ارتفاع بوته، کلروفیل کل، کاروتنویید و عملکرد دانه به ترتیب 4/42، 6/92، 8/7، 24/95، 28، 17/81 و 52/18 درصد بطور معنیداری کاهش و فلاونویید و آنتوسیانین به ترتیب افزایش 19 و 86/42 درصدی معنیداری داشتند. استفاده از پرایمینگ و محلول‌پاشی اسیدهای آمینه اثر افزایشی معنیداری بر تمامی این صفات (به‌جز فلاونویید و آنتوسیانین) داشت. اسیدآمینه پرولین و تجاری بیشترین تأثیر را بر صفات مطالعه شده داشتند، به‌طوری‌که به ترتیب باعث افزایش 26/55 و 26/52 درصدی عملکرد دانه نسبت به شاهد شدند. اثرات متقابل سطوح مختلف آبیاری و اسیدهای آمینه بر صفات مذکور معنی‌دار نبود، اما کاربرد اسیدهای آمینه، مستقل از سطح آبیاری، با افزایش دوره رشد و رسیدگی نقش موثری در افزایش عملکرد دانه داشت. به‌عبارت‌دیگر، کاربرد اسیدهای آمینه به‌عنوان یک تکنیک کشاورزی می‌تواند رشد و عملکرد گیاهان را بهبود بخشیده و در صورت ترکیب با مدیریت بهینه آبیاری، نتایج مطلوب‌تری به همراه داشته باشد.
به‌نژادی
حسین رستمی احمدوندی؛ رضا امیری؛ صادق شهبازی دورباش؛ مهدی جمشیدمقدم؛ خشنود علیزاده دیزج؛ علی افتخاری نیا
دوره 14، شماره 1 ، شهریور 1404، صفحه 43-58
چکیده
مقدمه: گیاه گلرنگ امروزه به عنوان یک محصول سازگار با تغییرات اقلیمی شناخته میشود چرا که می‌تواند در طیف وسیعی از مناطق یا شرایط اقلیمی متنوع عملکرد نسبتاً مناسبی داشته باشد. تولید و معرفی ارقام جدید گلرنگ برای شرایط اقلیمی ایران و شرایط تغیر اقلیم در سالهای اخیر امری ضروری است که پیش نیاز آن بررسی دقیق تنوع ژنتیکی ...
بیشتر
مقدمه: گیاه گلرنگ امروزه به عنوان یک محصول سازگار با تغییرات اقلیمی شناخته میشود چرا که می‌تواند در طیف وسیعی از مناطق یا شرایط اقلیمی متنوع عملکرد نسبتاً مناسبی داشته باشد. تولید و معرفی ارقام جدید گلرنگ برای شرایط اقلیمی ایران و شرایط تغیر اقلیم در سالهای اخیر امری ضروری است که پیش نیاز آن بررسی دقیق تنوع ژنتیکی اکوتیپ‌های بومی و وارداتی است. این پژوهش به منظور ارزیابی لاینهای گلرنگ از نظر صفات مختلف مهم زراعی و درصد محتوی روغن در راستای انتخاب ژنوتیپهای مطلوب جهت استفاده در پروژه‌های اصلاحی در مرحله سازگاری انجام گرفت.روش شناسی پژوهش: در این آزمایش 18 لاین گلرنگ (انتخاب شده در آزمایش مقدماتی) همراه با ارقام معرفی‌شده سینا، امید و فرامان در فصل زراعی 1401 - 1400 در معاونت مؤسسه تحقیقات کشاورزی دیم (ایستگاه سرارود کرمانشاه)، ایستگاه تحقیقات مرکز تحقیقات کشاورزی لرستان و مزرعه تحقیقاتی ستاد موسسه تحقیقات کشاورزی دیم کشور ( مراغه- استان آذربایجان شرقی) در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی و در سه تکرار مورد ارزیابی قرار گرفتند.یافته‌های پژوهش: نتایج تجزیه واریانس مرکب نشان داد که اثر مکان روی تمام صفات اندازه‌گیری شده غیر از محتوای روغن دانه معنی‌دار بود. برهم‌کنش ژنوتیپ در مکان برای صفات فنولوژیک (روز تا گلدهی و روز تا رسیدگی فیزیولوژیک) و وزن هزار دانه معنی‌دار نبود. دامنه تنوع ژنوتیپی برای صفات محتوای روغن دانه (75/65درصد) و وزن هزاردانه (68/25درصد) بالا و برای سایر صفات، مقادیری پایین (کمتر از 10 درصد) به دست آمد. بر اساس نتایج بایپلات ژنوتیپ در عملکرد × صفت، لاین شماره 1 دارای سازگاری خصوصی بالا به کرمانشاه بود. رقم سینا و لاین شماره 7 در لرستان برتری نشان داد و لاین شماره 6 در مراغه برتر بود. در تجزیه همبستگی صفات زراعی نیز نشان داده شد که بین صفات ارتفاع بوته با عملکرد بوته و ارتفاع بوته با تعداد شاخه فرعی همبستگی مثبت و معنیداری وجود دارد. بر اساس نتایج بررسی سازگاری مقدماتی لاینهای گلرنگ در شرایط دیم در سه منطقه و از نظر میانگین رتبه، برخی از آنها برای ادامه برنامه‌های اصلاحی این گیاه در موسسه تحقیقات کشاورزی دیم کشور انتخاب شدند.
گیاهان زراعی دیم
رامین صادق قول مقدم؛ جلال صبا؛ فرید شکاری؛ مظفر روستائی
دوره 14، شماره 1 ، شهریور 1404، صفحه 59-78
چکیده
مقدمه: گندم یکی از غلات استراتژیک در بسیاری از کشورهای جهان، از جمله ایران است. افزایش تولید گندم با در نظر گرفتن پتانسیل ژنتیکی گیاه و واکنش آن به شرایط محیطی، نقش مهمی در تامین امنیت غذایی در سطح جهان ایفا می‌کند. آگاهی از تنوع ژنتیکی و ساختار جمعیت برای اصلاح گیاهان زراعی، به منظورر بهره‌برداری مؤثر از منابع ژنتیکی جهت تولید ارقام ...
بیشتر
مقدمه: گندم یکی از غلات استراتژیک در بسیاری از کشورهای جهان، از جمله ایران است. افزایش تولید گندم با در نظر گرفتن پتانسیل ژنتیکی گیاه و واکنش آن به شرایط محیطی، نقش مهمی در تامین امنیت غذایی در سطح جهان ایفا می‌کند. آگاهی از تنوع ژنتیکی و ساختار جمعیت برای اصلاح گیاهان زراعی، به منظورر بهره‌برداری مؤثر از منابع ژنتیکی جهت تولید ارقام با عملکرد بالا، پایدار و مقاوم در برابر تنش‌های محیطی، امری ضروری است. روشهای آماری چند متغیره، به دلیل امکان تحلیل هم‌زمان چندین صفت، به طور گسترده‌ای در برآورد تنوع ژنتیکی توسط اصلاحگران مورد استفاده قرار میگیرند. پژوهش حاضر با هدف ارزیابی تنوع ژنتیکی ارقام معرفی شده برای اقلیم سرد ایران و لاینهای پیشرفته گندم نان، بررسی تنوع صفات مرتبط با عملکرد در شرایط دیم، و گروه‌بندی آنها بر اساس این صفات انجام شده است.
روششناسی پژوهش: آزمایش در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار و تحت شرایط دیم کامل اجرا شد. در این پژوهش، 12 لاین پیشرفته به همراه لاین WAZ و 11 رقم گندم دیم پاییزه معرفی شده برای مناطق سردسیر دیم ایران، شامل سرداری، هما، آذر 2، تکاب، اوحدی، رصد، هشترود، باران، سائین، صدرا و پراو، در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه زنجان در سال زراعی 1396-1397 مورد ارزیابی قرار گرفتند. برای بررسی تنوع ژنتیکی صفات در این ارقام و لاین‌ها، گروه‌بندی و مقایسه آنها، از روشهای آماری تجزیه خوشهای و تجزیه عاملی استفاده شد.
یافته‌های پژوهش: نتایج تجزیه واریانس نشان داد که بین ژنوتیپهای مورد مطالعه، از نظر اکثر صفات، تنوع زیادی وجود دارد. صفت تعداد روز تا رسیدگی فیزیولوژیک کمترین ضریب تغییرات فنوتیپی و ژنتیکی را نشان داد، در حالیکه بیشترین ضرایب تغییرات ژنتیکی و فنوتیپی به ترتیب مربوط به صفات طول بیرون‌آمدگی پدانکل و تعداد دانه در سنبله بودند. تجزیه خوشهای ژنوتیپها را در سه خوشه گروه‌بندی کرد، بطوریکه ارقامی که در گروه سوم قرار گرفتند دارای تعداد دانه در سنبله، عملکرد دانه و شاخص برداشت بالاتری بودند. تجزیه به مولفه‌های اصلی، پنج عامل اصلی را شناسایی کرد که 80 درصد از تغییرات داده‌ها را تبیین نمودند. در نهایت، بر اساس نتایج بدست آمده، لاینهای شماره 9، 3، 11، 2 ،7 و ارقام آذر 2 و هشترود به عنوان لاین‌ها و ارقامی با توانایی بالاتر در سازگاری با شرایط دیم و تولید عملکرد مناسب، قابل معرفی هستند.
)