گیاهان زراعی دیم
سهیلا پورحیدر غفاربی؛ جعفر جعفرزاده؛ غلامرضا قهرمانیان؛ حسین نجفی
دوره 12، شماره 1 ، شهریور 1402، صفحه 1-11
چکیده
گیاه دارویی بالنگو با وجود سازگاری به شرایط دیم ایران، به دلیل قدرت رقابتی کم با علف‌های هرز در ابتدای رشد و کاهش عملکرد، زراعت و توســعه این محصول محدود می‌باشد. برای ارزیابی تأثیر علف‌کش‌های پس رویشی بر کنترل علف‌های هرز و عملکرد بالنگو شهری آزمایشی در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار و 15 تیمار در سیستم بدون خاکورزی ...
بیشتر
گیاه دارویی بالنگو با وجود سازگاری به شرایط دیم ایران، به دلیل قدرت رقابتی کم با علف‌های هرز در ابتدای رشد و کاهش عملکرد، زراعت و توســعه این محصول محدود می‌باشد. برای ارزیابی تأثیر علف‌کش‌های پس رویشی بر کنترل علف‌های هرز و عملکرد بالنگو شهری آزمایشی در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار و 15 تیمار در سیستم بدون خاکورزی در سال زراعی 1400 -1399 در ایستگاه تحقیقات کشاورزی دیم مراغه اجرا شد. تیمارها شامل کاربرد علف‌کش‌های دیورون، اکسی‌فلورفن، اگزادیازون و متری‌بوزین با میزان‌های 50، 75 و 100 درصد توصیه شده، اکسی‌فلورفن با دز توصیه شده به‌صورت تقسیطی (50 درصد مرحله سبزشدن و 50 درصد یک ماه پس از سم‌پاشی)، با شاهد وجین و شاهد عدم وجین بود. نتایج نشان داد که 30 روز پس از سم‌پاشی کمترین تراکم و بیوماس علف هرز برای تیمارهای 75 و 100 درصد متری‌بوزین و 100 درصد اکسی‌فلورفن مشاهد شد. در این تیمارها تراکم و بیوماس علف‌های هرز به ترتیب با 2،9/1 و 2/2 بوته در مترمربع و 33/0، 45/ 0 و 52/0 گرم در مترمربع بود. در زمان رسیدگی بالنگو نیز کمترین زیست‌توده علف هرز در دز 100 درصد متری‌بوزین (23/0 گرم در مترمربع) مشاهده شد. بیشترین تراکم و زیست‌توده بالنگو در شاهد وجین و میزان 50 درصد متری‌بوزین 30 روز پس از سم‌پاشی و بیشترین زیست‌توده و عملکرد دانه بالنگو برای میزان 100% متری‌بوزین (به ترتیب با 76 و 32 گرم در مترمربع) ثبت شد. بر اساس نتایج حاصله متری-بوزین، تیمار علف کشی مناسب برای کنترل علف‌های هرز بالنگو است.
ژنتیک مولکولی
حامد بروشان؛ رضا درویش زاده؛ حمید حاتمی‌ملکی؛ ناصر محمدی
دوره 12، شماره 1 ، شهریور 1402، صفحه 13-45
چکیده
عنوان: مطالعات پروتئومیکس در تنش‌های غیرزیستیمقدمه: افزایش جمعیت جهان در کنار تغییرات اقلیمی که باعث کاهش راندمان محصولات کشاورزی میشود، یک چالش اصلی برای تأمین مواد غذایی موردنیاز مردم است. تنش‌های غیرزیستی مثل خشکی، شوری، گرما و سرما باعث تغییرات زیادی در فرآیندهای فیزیولوژیکی، بیوشیمیایی و مولکولی گیاهان می‌شوند. با آگاهی ...
بیشتر
عنوان: مطالعات پروتئومیکس در تنش‌های غیرزیستیمقدمه: افزایش جمعیت جهان در کنار تغییرات اقلیمی که باعث کاهش راندمان محصولات کشاورزی میشود، یک چالش اصلی برای تأمین مواد غذایی موردنیاز مردم است. تنش‌های غیرزیستی مثل خشکی، شوری، گرما و سرما باعث تغییرات زیادی در فرآیندهای فیزیولوژیکی، بیوشیمیایی و مولکولی گیاهان می‌شوند. با آگاهی از نقش پروتئینهای بیان شده در پاسخ به تنش، می‌توان مکانیزم‌ها و فرآیندهای تحمل به تنش را به طور دقیق و جامعی تحلیل و ارزیابی کرد. همچنین با کشف پروتئینهای جدید مقاوم به تنش، می‌توان مقاومت به تنش را در گیاهان تراریخته با روش‌های مهندسی ژنتیک و ویرایش ژنوم بهبود بخشید و عملکرد را بالا برد. مطالعه پروتئومیکس به‌عنوان ابزاری نیرومند برای تفکیک، جداسازی و تشخیص پروتئینهای پاسخگو به تنش در این مسیر به ما کمک خواهد کرد. روش‌شناسی پژوهش: مقاله حاضر یک مقاله مروری می‌باشد که با جستجو در مقاله‌های مرتبط در سایت‌های معتبر (Google Scholar, Web of Science, PubMed, Scopus, SID) بدست آمده است.یافته‌های پژوهش: مطالعات پروتئومیکس منجر به شناساییِ مسیر‌هایِ متعددِ بیولوژیکی و فیزیولوژیکیِ مسئولِ تحمل به تنش‌های غیرزیستی در گونه‌های مختلف گیاهی شده است. در این راستا، شناسایی ژنِ رمز‌کننده‌ی پروتئینهای درگیر در این فرآیند‌ها و نیز انتقال و بیش‌بیانِ این ژن‌های کاندید در گیاهانِ مقاوم به تنش، به یک استراتژیِ مؤثر جهت بهبودِ مقاومت به تنش در محصولات اقتصادی محسوب گشته است. علاوه بر این، بیانِ افتراقی ژن‌ها در پاسخ به تنش‌های مختلف نشان داده است که برخی پروتئین‌ها دارای تظاهرات مورفولوژیکی و فیزیولوژیکی یکسانی در پاسخ به تنش‌های مختلف اعمال‌شده روی آن‌ها هستند.
گیاهان زراعی دیم
رویا فردوسی؛ غلامرضا قهرمانیان؛ مظفر روستایی
دوره 12، شماره 1 ، شهریور 1402، صفحه 45-62
چکیده
در این پژوهش سعی شد عوامل مؤثر بر ضایعات گندم دیم با استفاده از فرآیند تحلیل سلسله مراتبی شناسایی و رتبه‌بندی شده و براساس آن میزان تلفات گندم دیم طی فرآیند تولید اندازه‌گیری و زیان اقتصادی ناشی از آن ارزیابی گردد. در نهایت بر اساس عوامل شناسایی شده، راهکارهایی جهت کاهش ضایعات ارائه شود. بدین منظور در سال‌های زراعی 1400-1399 و 1401-1400 در ...
بیشتر
در این پژوهش سعی شد عوامل مؤثر بر ضایعات گندم دیم با استفاده از فرآیند تحلیل سلسله مراتبی شناسایی و رتبه‌بندی شده و براساس آن میزان تلفات گندم دیم طی فرآیند تولید اندازه‌گیری و زیان اقتصادی ناشی از آن ارزیابی گردد. در نهایت بر اساس عوامل شناسایی شده، راهکارهایی جهت کاهش ضایعات ارائه شود. بدین منظور در سال‌های زراعی 1400-1399 و 1401-1400 در ایستگاه تحقیقاتی مراغه از مزارع تکثیر بذر گندم در مراحل مختلف تولید به صورت تصادفی نمونه‌گیری شد و ارزش اقتصادی آن‌ها محاسبه گردید. برای تعیین عوامل مهم و مؤثر بر ضایعات، از پرسشنامه مقایسات زوجی که توسط کارشناسان و افراد خبره در این زمینه تکمیل گردید، استفاده شد. برای تجزیه و تحلیل داده‌ها از نرم‌افزارهای Excel و Expert Choice بهره گرفته شد. نتایج نشان دادند که سالانه، در هر هکتار به طور متوسط 12/1 درصد گندم به صورت ریزش طبیعی، 46/2 درصد در مرحله برداشت به واسطه دستگاه کمباین و 32/1 درصد به صورت مواد خارجی جامد و علف هرز و کاه از چرخه مصرف خوراک انسانی خارج شده و 95/8 درصد نیز به صورت دانه شکسته به مصرف خوراک دام و طیور می‌رسد. در کل، 84/13 درصد معادل 233 کیلوگرم در هکتار گندم به صورت ضایعات از چرخه مصرف انسانی خارج میشود. این حجم از ضایعات، معادل محصول تولید شده در سطحی حدود 1387 مترمربع است. اگر هر کیلوگرم از این میزان ضایعات حدود 160000 ریال ارزش داشته باشد، خسارت ناشی از آن سالانه 37280 هزار ریال در هر هکتار خواهد بود. همچنین نتایج فرآیند تحلیل سلسله مراتبی نشان داد عوامل فنی به ترتیب شامل واحد جداکننده، واحد کوبنده، سکوی برش کمباین و بستر نامناسب بذر به عنوان مهمترین عوامل ایجاد تلفات هستند. در نهایت، براساس روش تصمیم‌گیری چندمعیاره، آموزش تنظیمات درست کمباین به عنوان راهکار اصلی برای کاهش میزان ضایعات شناسایی گردید.
خاکشناسی
عزیز مجیدی؛ غلامرضا خلیل زاده
دوره 12، شماره 1 ، شهریور 1402، صفحه 65-81
چکیده
به‌منظور بررسی تأثیر قارچ میکوریزا آربسکولار و هیومیک-فولویک اسید بر برخی از ویژگی‌های کمی و کیفی گندم دیم، تحقیقی در ایستگاه تحقیقات دیم خرم‌آباد مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی آذربایجان غربی در سال‌های زراعی 97-1396 و 98-1397 اجرا گردید. آزمایش به‌صورت فاکتوریل بر پایه طرح بلوک‌های کامل تصادفی در سه تکرار بود. عامل اول ...
بیشتر
به‌منظور بررسی تأثیر قارچ میکوریزا آربسکولار و هیومیک-فولویک اسید بر برخی از ویژگی‌های کمی و کیفی گندم دیم، تحقیقی در ایستگاه تحقیقات دیم خرم‌آباد مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی آذربایجان غربی در سال‌های زراعی 97-1396 و 98-1397 اجرا گردید. آزمایش به‌صورت فاکتوریل بر پایه طرح بلوک‌های کامل تصادفی در سه تکرار بود. عامل اول شامل مایه تلقیح جامد قارچ‌های میکوریزا آربسکولار در سه سطح (1) شاهد (عدم تلقیح) (2) بذر مال با گونهGlomus intraradices (GI) به میزان دو درصد (3) بذر مال با ترکیب متشکل از سه گونه G.mosseae (GM) ، G.intraradices وG.etunicatum به میزان دو درصد، عامل دوم شامل هیومیک-فولویک اسید در دو سطح (1) شاهد (عدم بذر مال) و (2) بذر مال با غلظت پنج درصد هیومیک-فولویک اسید بودند. نتایج نشان داد که درصد کلونیزاسیون ریشه به‌طور معنی‌داری تحت تأثیر تیمارهای قارچ میکوریزا قرارگرفته و از 98/9 درصد در تیمار شاهد به ترتیب به 57/30 و 71/40 درصد در تیمارهای GI و GM افزایش یافت. با مصرف مایه تلقیح GM و GI، عملکرد دانه گندم به ترتیب 269 و 187 کیلوگرم در هکتار افزایش نشان داد (P≤0.05). کاربرد مایه تلقیح میکوریزا باعث افزایش محتوی پروتئین دانه و غلظت عناصر فسفر، روی و مس در دانه شد. کارایی تیمار GM در تمامی صفات مذکور بیشتر از تیمار GI بود (P≤0.05). بذر مال هیومیک-فولویک اسید، باعث افزایش عملکرد دانه به میزان 110 کیلوگرم در هکتار، درصد کلونیزاسیون ریشه به میزان 09/3 درصد و غلظت فسفر دانه به میزان 64/2 درصد شد (P≤0.05). بنابراین، بذر مال کردن گندم با مایه تلقیح مرکب از سه گونه قارچ میکوریزا آربسکولار و هیومیک-فولویک اسید در شرایط انجام این آزمایش، سبب افزایش عملکرد و محتوی پروتئین دانه و غنی‌سازی آن با عناصر روی و فسفر می‌گردد.
حسین حاتم‌زاده؛ رضا محمدی؛ ایرج برنوسی؛ صابر گلکاری؛ سوک وایندر سینگ
دوره 12، شماره 1 ، شهریور 1402، صفحه 83-104
چکیده
راندمان گندم در اکثر نقاط جهان تحت تاثیر خشکی کاهش پیدا می‌کند. اصلاح برای تحمل به خشکی از اجزای کلیدی است که تولید پایدار گندم را تقویت می‌کند. نقشه‌یابی ارتباطی با نشانگرهای چند شکلی تک نوکلئوتیدی را می‌توان برای شناسایی مکان‌های ژنی کنترل کننده صفات کمّی (QTLs) بکار برد. بنابراین 249 توده بومی گندم نان از سراسر ایران گردآوری و در ...
بیشتر
راندمان گندم در اکثر نقاط جهان تحت تاثیر خشکی کاهش پیدا می‌کند. اصلاح برای تحمل به خشکی از اجزای کلیدی است که تولید پایدار گندم را تقویت می‌کند. نقشه‌یابی ارتباطی با نشانگرهای چند شکلی تک نوکلئوتیدی را می‌توان برای شناسایی مکان‌های ژنی کنترل کننده صفات کمّی (QTLs) بکار برد. بنابراین 249 توده بومی گندم نان از سراسر ایران گردآوری و در شرایط آبیاری تکمیلی و دیم به صورت مشاهده‌ای در ایستگاه تحقیقات کشاورزی دیم (سرارود کرمانشاه) مورد مقایسه قرار گرفتند. در طی آزمایش داده‌های مربوط به صفات فنولوژیک، مورفولوژیک و فیزیولوژیک یادداشت برداری و اندازه‌گیری شد. تجزیه ارتباط با روش MLM، تعداد 64 و 61 عدد QTL را به ترتیب در شرایط آبیاری تکمیلی و دیم شناسایی نمود. نتایج نشان داد عدم تعادل پیوستگی بین کروموزوم‌ها متغییر است و با افزایش فاصله ژنتیکی، عدم تعادل پیوستگی کاهش می_یابد. بعضی صفات مانند روز تا رسیدن و دوره پرشدن دانه، ارتفاع بوته و طول پدانکل، تعداد دانه در هر سنبله و عملکرد دانه، وزن هزار دانه و تعداد روز تا رسیدن توسط QTLهای مشترکی کنترل می‌شدند که دلیلی بر وجود اثرات پلیوتروپیک یک ژن می‌باشد و می‌توان گزینش هم‌زمان را برای آن صفات انجام داد. نشانگرهای شناسایی شده در این مطالعه (در شرایط آبیاری تکمیلی QTLهای صفات ارتفاع بوته (|F|0--7:A>G 1125680) و طول پدانکل (|F|0--8:G>A 1092041) با فاصله-های 153 و 164 سانتی‌مورگان بر روی کروموزوم 2B و در شرایط دیم QTLهای صفات تعداد دانه در هر سنبله (|F|0--37:T>C 1087201) و عملکرد دانه (|F|0--21:C>T 2256346) بترتیب با فاصله‌های 251 و 15 سانتی‌مورگان بر روی کروموزوم 5A) منابع ژنومیک سودبخشی هستند و پس از اعتبار سنجی آن‌ها، می‌توان به جای ارزیابی فنوتیپی از گزینش به کمک نشانگر تحت شرایط تنش خشکی و عدم تنش و در نقشه‌یابی دقیق و کلون نمودن ژن‌ها و QTLهای زمینه‌ای بکار برد.گندم، تنش خشکی، تجزیه ارتباط، SNP
هادی خرسندی؛ سعید زهتاب سلماسی؛ رامین لطفی؛ کاظم قاسمی گلعذانی
دوره 12، شماره 1 ، شهریور 1402، صفحه 105-123
چکیده
کشاورزی حفاظتی از راهبردهای موفق کشاورزی پایدار در شرایط تغییرات اقلیمی به ویژه کاهش بارندگی می‌باشد. در سیستم کشاورزی حفاظتی با حفظ بقایا دمای خاک کاهش می‌یابد و این موضوع ممکن است روی رشد محصول در اقلیم سرد موثر باشد. برای این منظور، آزمایشی در سال‌های زراعی 98-1397 و 99-1398 در دو شرایط کنترل شده و مزرعه‌ای در موسسه تحقیقات کشاورزی ...
بیشتر
کشاورزی حفاظتی از راهبردهای موفق کشاورزی پایدار در شرایط تغییرات اقلیمی به ویژه کاهش بارندگی می‌باشد. در سیستم کشاورزی حفاظتی با حفظ بقایا دمای خاک کاهش می‌یابد و این موضوع ممکن است روی رشد محصول در اقلیم سرد موثر باشد. برای این منظور، آزمایشی در سال‌های زراعی 98-1397 و 99-1398 در دو شرایط کنترل شده و مزرعه‌ای در موسسه تحقیقات کشاورزی دیم کشور روی ارقام مختلف گندم دیم اجرا شد. در شرایط کنترل شده، ارقام گندم (سرداری، باران، ریژاو، ساجی، گردیش و راسکون) در اتاقک رشد در معرض دماهای مختلف سرد و یخبندان (4+، 5-، 10- و 15- درجه سانتی گراد) قرار گرفتند و در شرایط مزرعه ارقام گندم در سه تاریخ مختلف کاشت (اواخر شهریور، اواخر مهر و اواخر آبان) در تناوب با نخود در سیستم کشاورزی حفاظتی و مرسوم در قالب طرح اسپلیت- اسپلیت پلات بر پایه طرح بلوک‌های کامل تصادفی در سه تکرار کشت شدند. نتایج شرایط کنترل شده نشان داد که ارقام سرداری و باران با دارا بودن بیشترین میزان کلروفیل و آنزیم‌های سوپراکسید دیسموتاز و کمترین میزان پراکسیداسیون لیپیدی غشا از ارقام متحمل به سرما بودند. در مقابل میزان پراکسید هیدروژن ارقام ریژاو و ساجی (حساس به سرما) در دمای 15- درجه سانتی‌گراد بیشتر از سایر ارقام بود. تمامی ارقام در شرایط مزرعه و در تیمار بدون خاکورزی بیشترین فعالیت آنزیم‌های آنتی اکسیدان و کمترین میزان H2O2 و MDA را داشتند، با این وجود سرداری و باران نسبت به سایر ارقام از کارایی بیشتری در تحمل به تنش سرما برخوردار بودند. بنابر نتایج بدست آمده در سیستم کشاورزی حفاظتی در اراضی دیم مناطق سرد، تاریخ کاشت و مراحل فنولوژیکی گیاه در برخورد با سرما در زمستان و بهار از اهمیت بالایی برخوردار بوده و انتخاب ارقام متحمل به سرما با بهبود ویژگی‌های فیزیولوژیکی تحت تنش سرما میتواند آسیبهای تنش سرمایی را به شدت کاهش دهد.
وحید صدقیه؛ فریبرز شکاری؛ مظفر روستایی؛ امین عباسی؛ ناصر صباغ نیا
دوره 12، شماره 1 ، شهریور 1402، صفحه 127-147
چکیده
به منظور ارزیابی توانایی انتقال مجدد کربوهیدرات‌های ذخیره شده ژنوتیپ‌های مختلف گندم نان در شرایط دیم و آبیاری تکمیلی،آزمایشی با 49 لاین پیشرفته گندم زمستانه دیم، در قالب طرح لاتیس ساده 7×7 در دو تکرار در موسسه تحقیقات کشاورزی دیم کشور، مراغه در دو سال زراعی 99-1397 انجام گرفت. نتایج آزمایش نشان داد اثر متقابل ژنوتیپ درسال بر عملکرد ...
بیشتر
به منظور ارزیابی توانایی انتقال مجدد کربوهیدرات‌های ذخیره شده ژنوتیپ‌های مختلف گندم نان در شرایط دیم و آبیاری تکمیلی،آزمایشی با 49 لاین پیشرفته گندم زمستانه دیم، در قالب طرح لاتیس ساده 7×7 در دو تکرار در موسسه تحقیقات کشاورزی دیم کشور، مراغه در دو سال زراعی 99-1397 انجام گرفت. نتایج آزمایش نشان داد اثر متقابل ژنوتیپ درسال بر عملکرد دانه، میزان و کارایی فتوسنتز جاری، انتقال مجدد، کارایی و سهم انتقال مجدد در سطح احتمال یک درصد معنی‌دارگردید. در سال اول بیشترین عملکرد دانه در شرایط دیم مربوط به ژنوتیپ شماره 4 با 2462 کیلوگرم در هکتار و در شرایط آبیاری تکمیلی مربوط به ژنوتیپ شماره 33 با 4234 کیلوگرم در هکتار بود. بیشترین میزان فتوسنتز جاری درشرایط آبیاری تکمیلی مربوط به ژنوتیپ شماره 33 با 05/439 میلی‌گرم در بوته و در شرایط دیم مربوط به لاین شماره 26 با 300/196 میلی‌گرم در بوته بود. از نظر کارایی فتوسنتز جاری بیشترین مقدار این مولفه در شرایط آبیاری تکمیلی به لاین شماره 33 با 950/42 گرم بر گرم و در شرایط دیم به لاین شماره 21 با 950/17گرم برگرم اختصاص یافت. میزان انتقال مجدد مواد ذخیره ای در بین ژنوتیپ‌ها در سطح یک درصد معنی دار بود به طوری که بیشترین میزان در شرایط آبیاری تکمیلی به لاین شماره 8 با مقدار 200/248 میلی‌گرم در بوته و در شرایط دیم به ژنوتیپ 4 با مقدار60/201 میلی‌گرم در بوته تعلق گرفت. در مورد صفت کارایی انتقال مجدد در شرایط دیم ژنوتیپ شماره 4 و درشرایط آبیاری تکمیلی ژنوتیپ 8 و از نظر سهم انتقال مجدد در شرایط دیم ژنوتیپ 12 و در شرایط آبیاری تکمیلی ژنوتیپ 8 بیشترین مقدار را به خود اختصاص دادند.
