گیاهان زراعی دیم
رضا حق پرست؛ مظفر روستائی؛ عادل جهانگیری؛ عبدالوهاب عبدالهی؛ موسی صالحی؛ رضا محمدی؛ مهدی گراوندی؛ علی رسائی؛ خشنود علیزاده
دوره 12، شماره 2 (ویژه همایش ملی نخود) ، اسفند 1402، ، صفحه 216-234
چکیده
مقدمه: نخود در رتبه سوم حبوبات مهم جهان بعد از لوبیا و سویا قرار دارد ولی چون تولید آن در شرایط دیم در اقلیم نیمه خشک کشور امکان پذیر است، بنابراین با رتبه نخست حبوبات ایران، محصولی بسیار مهم تر از لوبیا و سویا در کشور به شمار می‌رود. تغییرات اقلیمی و گرمایش غیر طبیعی کرۀ زمین یکی از بزرگ‌ترین چالش‌هایی است که امروزه همه کشورها با آن ...
بیشتر
مقدمه: نخود در رتبه سوم حبوبات مهم جهان بعد از لوبیا و سویا قرار دارد ولی چون تولید آن در شرایط دیم در اقلیم نیمه خشک کشور امکان پذیر است، بنابراین با رتبه نخست حبوبات ایران، محصولی بسیار مهم تر از لوبیا و سویا در کشور به شمار می‌رود. تغییرات اقلیمی و گرمایش غیر طبیعی کرۀ زمین یکی از بزرگ‌ترین چالش‌هایی است که امروزه همه کشورها با آن مواجه هستند. این چالش نه تنها پیامدهای زیست محیطی، بلکه اقتصادی و اجتماعی نیز به دنبال دارد و خطر بلایای طبیعی مرتبط با آب و هوا را افزایش داده است که معیشت، امنیت غذایی، منابع آب و شرایط بهداشتی را به مخاطره انداخته است. در این شرایط بحرانی از کمبود منابع آب، تولید و مصرف بیش از حد محصولات پرآب‌بر نظیر نان، گوشت، قند و برنج، مشکلات را سخت‌تر می‌کند و نیاز به یک الگوی کشت سازگار به اقلیم خشک و نیمه خشک کشور است که در این مقاله مورد بحث قرار می‌گیرد.روش شناسی: در این مقاله تحلیلی- مروری بر اساس منابع معتبر علمی و تجربیات موجود و آمار تولید محصول و سرانه مصرف سالیانه محصولات کشاورزی، الگوی رایج کشت توسط کشاورزان و الگوی رایج مصرف غذا توسط مردم ایران با تاکید بر محصول نخود، مورد نقد و بررسی قرار می‌گیرد و توصیه‌های راهبردی ارائه می‌گردد.یافتههای پژوهش: مصرف بیش از حد تولیدات با ارزش غذایی کم و پر آب‌بر مانند نان و عدم توجه کافی به محصولات ارزشمندی نظیر نخود باعث شده است که در الگوی کشت رایج در زراعت دیم در ایران تناسب اصولی سطح زیر کشت محصولات رعایت نگردد. مشارکت مردم برای پذیرش عادت غذایی سازگار با شرایط اقلیم خشک و نیمه خشک ایران و اصلاح الگوی کشت و مصرف بر اساس آن، برای حفظ امنیت غذایی و ارتقا سلامت جامعه بسیار ضروری است. برای این منظور، لازم است یک ستاد مشترک توسط وزارتخانه‌ها و نهادهای مرتبط تشکیل و برنامه‌های آموزشی و ترویجی اصلاح عادت غذایی سازگار با شرایط کشور عملیاتی گردد.
گیاهان زراعی دیم
علی رسائی؛ سعید جلالی هنرمند؛ فردین رنجبر؛ مختار داشادی
دوره 12، شماره 2 (ویژه همایش ملی نخود) ، اسفند 1402، ، صفحه 148-157
چکیده
مقدمه: یکی از اصول کشاورزی پایدار اجرای کشاورزی حفاظتی است که در برگیرنده سه اصل حداقل خاکورزی، پوشش دایمی خاک با بقایای گیاهی و تناوب زراعی با هدف کاهش اثرات منفی فعالیت‌های کشاوزی متداول است. در واقع راهکاری جهت افزایش بهره‌وری پایدار همراه با حفظ محیط زیست است.روش شناسی پژوهش: برای بررسی اثرات کاربرد کود بیولوژیک مایکوریزا در ...
بیشتر
مقدمه: یکی از اصول کشاورزی پایدار اجرای کشاورزی حفاظتی است که در برگیرنده سه اصل حداقل خاکورزی، پوشش دایمی خاک با بقایای گیاهی و تناوب زراعی با هدف کاهش اثرات منفی فعالیت‌های کشاوزی متداول است. در واقع راهکاری جهت افزایش بهره‌وری پایدار همراه با حفظ محیط زیست است.روش شناسی پژوهش: برای بررسی اثرات کاربرد کود بیولوژیک مایکوریزا در سیستم کشت مستقیم و کم خاکورزی آزمایشی در دو سال زراعی 400-1399 و 401-1400 روی نخود رقم منصور در مزرعه تحقیقاتی معاونت موسسه تحقیقات کشاورزی دیم سرارود به شکل کرت‌های خرد شده بر پایه طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار انجام شد. سیستم کشت بدون شخم و کم‌خاکورزی در کرت‌های اصلی و پنج تیمار کاربرد مایکوریزا، مایکوریزا+ نصف مقدار فسفر توصیه شده، مایکوریزا+ مقدار کامل فسفر توصیه شده، مقدار کامل فسفر توصیه شده و شاهد در کرت‌های فرعی قرار گرفتند.یافتههای پژوهش: نتایج نشان داد اثر متقابل خاکورزی و تغذیه با کود فسفر بر عملکرد، اجزای عملکرد، شاخص برداشت و ارتفاع معنیدار شد. بیشترین عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیک و عملکرد کاه به‌ترتیب با میانگین‌های 552، 1022 و 470 کیلوگرم در هکتار و تعداد غلاف در بوته (14 غلاف)، تعداد دانه در بوته (12 دانه) و وزن صد دانه (37 گرم) در شرایط بدون شخم (کشت مستقیم) و کاربرد توأم مایکوریزا و نصف مقدار توصیه شده کود فسفر در زمان کاشت بهدست آمد. همچنین عملکرد دانه با تعداد غلاف در بوته، تعداد دانه در غلاف و وزن صد دانه همبستگی مثبت و معنیدار داشت. به‌طور کلی نتایج نشان داد در سیستم کشت بدون شخم و کاربرد مایکوریزا به‌همراه نصف مقدار توصیه شده کود فسفر یعنی 15 کیلوگرم در هکتار عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیک و اجزای عملکرد نخود بیشترین میانگین را داشت. اجرای کشت بدون شخم با افزایش میکروارگانیسم‌های مفید خاک و حفظ رطوبت خاک در دیمزارها بسیار با اهمیت است.
گیاهان زراعی دیم
علی اکبر باغستانی؛ ماندانا طوسی
دوره 12، شماره 2 (ویژه همایش ملی نخود) ، اسفند 1402، ، صفحه 204-215
چکیده
مقدمه: حدود 98 درصد کشت نخود در ایران به صورت دیم انجام میشود که نشان‌دهنده اهمیت تولید این محصول به لحاظ مطابقت با محدودیت‌های آبی کشور است. در سال 1400، 8/172هزار تن نخود در کشور تولید شده است، 107 هزار تن نخود به ارزش 8/95 میلیون دلار نیز به کشور وارد شده است. میزان واردات نخود در این سال نسبت به سال 1399، 5/66 درصد و ارزش واردات نیز 5/88 درصد رشد ...
بیشتر
مقدمه: حدود 98 درصد کشت نخود در ایران به صورت دیم انجام میشود که نشان‌دهنده اهمیت تولید این محصول به لحاظ مطابقت با محدودیت‌های آبی کشور است. در سال 1400، 8/172هزار تن نخود در کشور تولید شده است، 107 هزار تن نخود به ارزش 8/95 میلیون دلار نیز به کشور وارد شده است. میزان واردات نخود در این سال نسبت به سال 1399، 5/66 درصد و ارزش واردات نیز 5/88 درصد رشد داشته است. به عبارت دیگر تراز تجاری نخود در سال 1400 منفی بوده است. در شرایط محدودیت منابع ارزی، ارزبری محصولات کشاورزی به یک چالش تبدیل میشود. شناسایی کشورهای رقیب و یا کشورهای عمده صادرکننده می‌تواند هم به صادرکنندگان و هم به واردکنندگان نخود کمک نماید تا برای حضور در بازارهای جهانی برنامه‌ریزی نمایند. از سوی دیگر شناسایی ساختار جهانی بازار کمک می‌نماید تا استراتژی‌های تجاری با هزینه کمتری طراحی و پیاده‌سازی شوند.روش شناسی: روش این مطالعه از نوع کتابخانه‌ای و اسنادی بوده و داده‌های و اطلاعات مورد نیاز از پایگاه داده‌های آماری فائو، پایگاه داده‌های مرکز بین‌المللی تجارت (ITC)، برداشت شده است. به منظور تحلیل داده‌ها و بررسی روند آنها دوره زمانی 2021-2017 میلادی در نظر گرفته شده است. به منظور شناسایی ساختار و تعیین قدرت بازار از شاخص‌های نسبت تمرکز و شاخص هرفیندال استفاده شده است. این شاخص‌ها کمک می‌نمایند تا قدرت بازاری نیز شناسایی شود. هرگاه یک گروه از طرف‌های بازار در مقایسه با گروه‌های دیگر از قدرت چانه‌زنی بالاتری برخوردار باشند، قدرت بازار ایجاد میشود.یافتههای پژوهشی: در سال 2021 میلادی، بیش از 3/2 میلیون تن نخود به ارزش 45/1 میلیارد دلار در جهان داد و ستد شده است. بیش از 15 درصد واردات جهانی مربوط به کشور بنگلادش بوده است. پس از آن کشورهای هند، ترکیه و ایران، در رتبه‌های بعدی واردات قرار داشته‌اند. میزان واردات نخود توسط ایران با 107 هزار تن در سال 2021 میلادی، 89 درصد نسبت به سال 2020 میلادی افزایش یافته است. همچنین سهم ایران از واردات جهانی نخود در سال 2021 میلادی، 6/6 درصد بوده است. در حالی که در سال 2017 میلادی، ساختار بازار صادرات جهانی نخود از نوع انحصار با کشور مسلط (استرالیا)، بوده است، این ساختار در سال 2021 میلادی به انحصار چند جانبه بسته شامل استرالیا، روسیه، ترکیه و کانادا تغییر یافته است. قرار داشتن دو کشور ترکیه و روسیه به عنوان کشورهای عمده صادرکننده نخود، این فرصت را در اختیار واردکنندگان قرار می‌دهد تا به کمک پیمان‌های تجاری مشترک مانند اوراسیا بتوانند نخود مورد نیاز را با قیمت ارزان‌تر وارد نمایند.
گیاهان زراعی دیم
مهدی گراوندی؛ رضا حق پرست؛ فرشید محمودی؛ حمید حسنیان خوشرو
دوره 12، شماره 2 (ویژه همایش ملی نخود) ، اسفند 1402، ، صفحه 189-202
چکیده
مقدمه: نخود یکی از مهمترین محصولات مزارع دیم کشور است که نقش مهمی در پایداری تولید ایفا می‌کند. این محصول در مراحل اولیه رشد از سرعت رشد پایین و سطح برگ کم برخوردار میباشد بنابراین قدرت رقابت کمی با علف‌های هرز دارد. به‌طوریکه علف‌های هرز در شرایط کشت پاییزه به مشکلی جدی در زراعت نخود تبدیل می‌شوند. با توجه به اینکه تعداد علفکشهای ...
بیشتر
مقدمه: نخود یکی از مهمترین محصولات مزارع دیم کشور است که نقش مهمی در پایداری تولید ایفا می‌کند. این محصول در مراحل اولیه رشد از سرعت رشد پایین و سطح برگ کم برخوردار میباشد بنابراین قدرت رقابت کمی با علف‌های هرز دارد. به‌طوریکه علف‌های هرز در شرایط کشت پاییزه به مشکلی جدی در زراعت نخود تبدیل می‌شوند. با توجه به اینکه تعداد علفکشهای پس‌رویشی خصوصاً علفکشهای پهن برگ کش بسیار محدود است، ایجاد ارقام متحمل به علف‌کش گزینه‌های شیمیایی بیشتری را در اختیار تولید کنندگان قرار می‌دهد. شناسایی منابع ژنتیکی متحمل به علف‌کش و انتقال این ویژگی به ارقام پر محصول بهعنوان راهکاری مناسب در راستای مدیریت تلفیقی علف‌های هرز مزارع نخود در نظر گرفته میشود. پژوهش حاضر بهمنظور بررسی تنوع ژنتیکی ارقام و لاینهای نخود کابلی از نظر واکنش به علفکشهای متریبوزین و ایمازتاپیر انجام گرفت.
روششناسی: در سال اول اجرای آزمایش (1399-1398) 50 ژنوتیپ و در سال دوم (1400-1399) 150 ژنوتیپ به‌صورت سه آزمایش جداگانه (شاهد، سم‌پاشی با متریبوزین، سم‌پاشی با ایمازتاپیر) در قالب طرح آلفالاتیس با دو تکرار در مزرعه تحقیقاتی معاونت موسسه تحقیقات کشاورزی دیم (سرارود) ارزیابی شدند.
یافتههای پژوهش: طبق نتایج این پژوهش تنوع معنی‌داری بین ژنوتیپ‌های مورد بررسی از لحاظ تحمل علفکشهای مذکور مشاهده شد. ژنوتیپ‌های نخود به متریبوزین نسبت به ایمازتاپیر حساسیت بیشتری داشتند به‌طوری که این علف‌کش‌‌ها به‌طور متوسط عملکرد دانه را به‌ترتیب 27 و 15 درصد کاهش دادند. از میان ارقام مورد بررسی عادل، گوکسو، آکسو و آرمان تحمل بیشتری به ایمازتاپیر داشتند. ژنوتیپ‌های برتر شناسایی شده در این مطالعه پس از بررسی‌های بیشتر جهت توسعه ارقام متحمل به علف‌کش استفاده می‌شوند و همچنین بعنوان منابع مفیدی در برنامه‌های به نژادی می‌باشند.
به‌نژادی
حمید حسنیان خوشرو؛ زهرا سادات شبر؛ حمیدرضا پورعلی بابا؛ جهاد سورنی؛ لیلا پورهنگ
دوره 12، شماره 2 (ویژه همایش ملی نخود) ، اسفند 1402، ، صفحه 175-188
چکیده
مقدمه: بیماری پژمردگی فوزاریومی (Fusarium oxysporum) از بیماریهای مهم نخود بوده که در اکثر مناطق کشت محصول در کشور حضور داشته و ضمن کاهش کیفیت، در مواردی باعث خسارت 100% مزارع نخود میشود. تکنیک تلاقی برگشتی پیوسته با نشانگر یکی از روشهای موثر و دقیق در انتقال ژنهای خاص مانند ژنهای مقاومت به بیماری در زمان کوتاه در گیاهان خودگشن میباشد. ...
بیشتر
مقدمه: بیماری پژمردگی فوزاریومی (Fusarium oxysporum) از بیماریهای مهم نخود بوده که در اکثر مناطق کشت محصول در کشور حضور داشته و ضمن کاهش کیفیت، در مواردی باعث خسارت 100% مزارع نخود میشود. تکنیک تلاقی برگشتی پیوسته با نشانگر یکی از روشهای موثر و دقیق در انتقال ژنهای خاص مانند ژنهای مقاومت به بیماری در زمان کوتاه در گیاهان خودگشن میباشد. رقم نخود هاشم از ارقام با عملکرد بالا، دارای تیپ ایستاده و پابلند بوده که به دلیل حساسیت به بیماری پژمردگی فوزاریوم، کشت آن با محدودیت مواجه شده است. لذا این تحقیق بهمنظور انتقال صفت مقاومت به فوزاریوم از رقم مقاوم آنا به رقم مطلوب نخود هاشم به روش تلاقی برگشتی مبتنی بر نشانگر انجام شد.
روششناسی: این تحقیق طی پنج سال زراعی (402-1397) انجام شد. بین والدین انتخابی رقم نخود آنا (بهعنوان والد بخشنده) و رقم نخود هاشم (بهعنوان والد گیرنده) تلاقی انجام شده و نتاجF1 جهت تولید نسل BC1F1 با رقم هاشم تلاقی برگشتی داده شد. عملیات تلاقی برگشتی تا حصول نتاج BC3F1 (سه مرتبه تلاقی برگشتی) ادامه داشت. سپس نتاج حاصل یک مرتبه خودگشن و نتاج BC3F2 حاصل شد. برای تشخیص و غربال نمودن نتاج حاوی آللهای مقاومت به بیماری پژمردگی نخود در هر نسل از چهار آغازگر پیوسته با ژنهای مقاومت و برای شناسایی نتاج با بیشترین تشابه ژنتیکی با والد گیرنده از 16 نشانگر SSR استفاده گردید. در نهایت لاینهای انتخابی نسل BC3F2 از لحاظ مقاومت به بیماری فوزاریوم ارزیابی فنوتیپی شدند. همچنین برای ترسیم QTLها روی نقشه مرجع و فراتحلیل QTLها از نرم‌افزار BioMercator استفاده شد.
یافتههای تحقیق: از تلاقی والدین، 20 هیبرید F1 واقعی بهدست آمد که جهت تولید نسل BC1F1 با والد هاشم اولین تلاقی برگشتی انجام شد. بر اساس نتایج پویش ژنومی نتاج BC1F1 بهوسیله چهار نشانگر پیوسته با ژنهای مقاومت به فوزاریوم (TA59, TA96, TR19, CaM1402)، 6 ژنوتیپ BC1F1 حاوی آللهای مقاوم بودند که جهت تولید نسل BC2F1 با رقم هاشم تلاقی برگشتی داده شدند. از مجموع 52 نتاج BC2F1، 12 ژنوتیپ BC2F1 حاوی 4 آلل مقاوم بوده از بین آنها براساس نتایج پویش ژنومی بهوسیله 16 نشانگر SSR، 5 ژنوتیپ دارای بیشترین تشابه ژنتیکی با والد گیرنده بود که جهت تولید نسل BC3F1 با رقم هاشم تلاقی برگشتی داده شدند. 12 نتاج BC3F1 حاوی آللهای مقاوم و دارای بیشترین تشابه ژنتیکی به والد گیرنده، جهت تثبیت زمینه ژنتیکی و بهدست آوردن یک جمعیت هموزیگوت خودگشن شده و نتاج BC3F2 حاصل شد که ارزیابیهای فنوتیپی مقاومت به بیماری این نتاج، حاکی از وجود سه لاین مقاوم با خصوصیات زراعی مناسب و بیشترین تشابه ژنتیکی با والد گیرنده بود. همچنین در این پژوهش به کمک فراتحلیل مطالعات QTL، نواحی مرتبط با مقاومت ژنتیکی به نژادهای مختلف این بیماری روی کروموزوم‌های 2، 4، 5 و 6 شناسایی شد.
)