نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• رحمت‌الله کریمی‌زاده ¹
• طهماسب حسین پور ²
• جبار آلت‌جعفربای ³
• کمال شهبازی هومونلو ⁴
• محمد آرمیون ⁵
• پیمان شریفی ⁶

¹ مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی کهگیلویه و بویراحمد، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، گچساران، ایران

² مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی لرستان، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، خرم‌آباد، ایران

³ مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی گلستان، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، گنبد، ایران

⁴ -مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی اردبیل، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، مغان، ایران

⁵ مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی ایلام، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، ایلام، ایران.

⁶ گروه زراعت و اصلاح نباتات، واحد رشت، دانشگاه آزاد اسلامی، رشت، ایران

چکیده

روش‌های متعددی برای تحلیل اثر متقابل ژنوتیپ در محیط پیشنهاد شده است که هر کدام از آن‌ها مبتنی بر روش‌های آماری خاصی می‌باشند. در این تحقیق 16 لاین گندم دوروم به‌همراه  ارقام دهدشت و سیمره به عنوان شاهد در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار در چهار منطقه گچساران، گنبد، مغان و خرم‌آباد طی سه سال زراعی 1395-1392 بررسی شدند. تجزیه واریانس مرکب نشان داد که اثرات اصلی ژنوتیپ، سال و مکان و برهمکنش‌های سال×مکان و ژنوتیپ×سال×مکان برای عملکرد دانه در سطح احتمال یک‌درصد معنی‌دار بود. آزمون اسکریت سهم بالای چهار مؤلفه اصلی اول در توجیه برهمکنش ژنوتیپ در محیط را نشان داد، به‌طوری‌که دو مؤلفه اصلی اول به‌ترتیب 60/26% و 33/15% از تغییرات GEI را توجیه می‌کردند. نمودار موزائیکی نشان داد که 76/20% از مجموع مربعات کل ناشی از مجموع مربعات ژنوتیپ و 24/79% ناشی از مجموع مربعات برهمکنش ژنوتیپ در محیط بود. نمودار گرمایی نشان داد که ژنوتیپ‌های G1، G3، G6، G15 و G16 دارای عملکرد بالا در بسیاری از محیط‌ها بودند. چندضلعی بای‌پلات براساس نزدیکی ژنوتیپ‌های G1، G5، G6، G7 و G4 به مبدأ بای‌پلات، آن­ها را ژنوتیپ‌هایی با پایداری عمومی بالا به محیط‌های آزمایشی شناسایی نمودند، در حالی‌که ژنوتیپ‌های G8 و G12 به هیچکدام از محیط‌ها سازگار نبودند. مطالعه همزمان اثر ژنوتیپ و برهمکنش ژنوتیپ در محیط با نمای محور تستر متوسط (ATC) نشان داد که ژنوتیپ‌های G15، G13 و G6 در نزدیکی محور ATC، علاوه بر پایداری نسبت به ژنوتیپ‌های دیگر دارای عملکرد بالاتر از متوسط کل نیز بودند و می‌توانند به‌عنوان ژنوتیپ‌های پایدار و پرمحصول در نظر گرفته شوند. نمای بای‌پلات ژنوتیپ ایده‌آل نشان داد که ژنوتیپ‌های G15، G13، G16، G2 و G6 واقع در نزدیکی ژنوتیپ ایده‌آل،  ژنوتیپ‌های مطلوب بودند. در مجموع، ژنوتیپ‌های G15، G13، G3 و G6 با نماهای مختلف بای‌پلات، علاوه بر پایداری، عملکرد بالاتری داشتند و کاندیدای پروسه‌ی توصیه رقم باشند.

کلیدواژه‌ها

• تنوع ژنتیکی
• ژنوتیپ در محیط
• ژنوتیپ ایده‌آل
• نمودار موزائیکی
• نمودار گرمایی

عنوان مقاله [English]

Grain yield stability analysis of durum wheat genotypes using GGE biplot model in rainfed conditions

نویسندگان [English]

• Rahmatollah Karimizadeh ¹
• Tahmasb Hoseinpour ²
• Jabbar Alt Jafarby ³
• Kamal Shahbazi Homonloo ⁴
• Mohammad Armion ⁵
• Peyman Sharifi ⁶

¹ Kohgiloyeh and Boyerahmad Agricultural and Natural Resources Research and Education Center, Agricultural Research, Education and Extension Organization (AREEO), Gachsaran, Iran

² Lorestan Agricultural and Natural Resources Research and Education Center, Agricultural Research, Education and Extension Organization (AREEO), Khorramabad, Iran

³ Golestan Agricultural and Natural Resources Research and Education Center, Agricultural Research, Education and Extension Organization (AREEO), Gonbad, Iran

⁴ Ardabil Agricultural and Natural Resources Research and Education Center, Agricultural Research, Education and Extension Organization (AREEO), Moghan, Iran

⁵ Ilam Agricultural and Natural Resources Research and Education Center, Agricultural Research, Education and Extension Organization (AREEO), Ilam, IRAN.

⁶ Department of Agronomy and Plant Breeding, Rasht Branch, Islamic Azad University, Rasht, Iran.

چکیده [English]

Several methods have been proposed to analyze the interaction of genotype in the environment. In this research 16 selected durum wheat lines with two check cultivars (Dehdasht, Seimareh) were evaluated in randomized complete block design experiment with three replications in four regions of Iran including Gachsaran, Gonbad, Khoramabad and Moghan during three cropping seasons 2013-2016. Combined ANOVA indicated significant effect of year, location, genotype, year×location and genotype×year×location interactions at 1% probability level on durum wheat grain yield. Screet test indicated the first four principal components had high contribution of GEI, so that the PC1 and PC2 was explained 26.60% and 15.33% of GEI variation. Mosaic plot revealed that 20.76% of total sum of squares is illustrated by genotype sum of squares and 79.24% by genotype×environment interaction sum of squares. Heat-map plot was also indicated G1, G3, G6, G15 and G16 had high grain yield in many of environments. The polygon view of biplot indicated G10,G5,G6,G7 and G4 were as stable genotypes to the tested environments according to the closest distance to biplot origin, while G8 and G12 was not adaptable to any environments. The simultaneous studying of the effect of genotype and GE interaction by average tester coordinate view of biplot illustrated that G15, G13 and G6, in addition to high grain yield, were also more stable than other genotypes. Ideal genotype view of biplot indicated G15, G13, G16, G2 and G6 were as most desirable genotypes. In conclusion, G15, G13, G3 and G6 with high mean yield and stability performance can be used in selection/ recommendation process of cultivar.

کلیدواژه‌ها [English]

• Genetic divergence
• genotypes × environment
• ideal genotypes
• Mosaic plot
• heat-map plot