نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

• بهزاد صادق زاده

موسسه تحقیقات کشاورزی دیم کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، مراغه، ایران

چکیده

اثرات همزمان تنش خشکی و کمبود روی (Zinc) می‌تواند حساسیت گیاه به کمبود آب را تحت تاثیر قرار داده و باعث کاهش عملکرد گندم در دیم‌زارهای ایران گردند. گیاهان در معرض تنش روی، کارایی کمتری در استفاده از آب داشته و توانایی آنها در تنظیم فشار اسمزی جهت مقابله با تنش رطوبتی کمتر است. در این مطالعه، اثرات کاربرد کود روی بر عملکرد دانه 10 ژنوتیپ گندم در طول 2 سال زراعی تحت شرایط دیم در موسسه تحقیقات کشاورزی دیم کشور بررسی گردید. این تحقیق در دو ست تیمارکودی مجزا (بدون مصرف کود روی، با مصرف کود روی به میزان 10 کیلوگرم در هکتار از منبع سولفات روی) در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی اجرا گردید. بر اساس نتایج حاصله، کاربرد کود روی توانست با افزایش بیوماس، شاخص برداشت و وزن‌ دانه موجب افزایش تقریبا 9 درصدی عملکرد در سال اول و 7 درصدی عملکرد در سال دوم شود. میزان افزایش عملکرد در بین ژنوتیپ‌ها در سال اول از 1 درصد (رقم گندم نان زاگرس) تا 19 درصد (لاین دوروم G-1252) متغیر بود؛ که این افزایش در گندم‌های دوروم بیشتر بود. برای صفت کارایی روی (نسبت عملکرد در شرایط بدون کاربرد روی نسبت به کاربرد روی) تنوع ژنتیکی در بین ژنوتیپ‌ها وجود داشت. همبستگی بین کارایی روی و افزایش عملکرد دانه در بین ژنوتیپ‌ها 72/0 بود؛ گرچه گندم‌های دوروم عموما کارایی و نیز عملکرد کمتری در شرایط کمبود روی مخصوصا تحت شرایط خشک سال اول داشتند. بطور کلی نتایج این تحقیق، ضمن آشکار کردن وجود تنوع ژنتیکی برای کارایی روی در بین ژنوتیپ‌های گندم، نشان داد که امکان اصلاح ارقام برای افزایش کارایی روی و عملکرد در خاک‌های نسبتا فقیر تحت شرایط دیم وجود دارد. ضمنا با توجه به حساسیت بیشتر گندم دوروم به کمبود روی، می‌توان با کاربرد کود روی باعث افزایش عملکرد گندم دوروم در دیمزارهای سرد شد.
 

کلیدواژه‌ها

• تنوع ژنتیکی
• تنش خشکی
• کارایی روی
• گندم نان و دوروم

موضوعات

• به‌زراعی
• به‌نژادی

عنوان مقاله [English]

Soil-zinc application required to improve bread and durum wheat production under cold rainfed conditions

نویسنده [English]

• B. Sadeghzadeh

Dryland Agricultural Research Institute, Agricultural Research Education and Extension, Maragheh, Iran

چکیده [English]

Simultaneous drought stress and zinc (Zn) deficiency can affect plant responses to water scarcity and limit wheat production in rainfed areas of Iran. Zinc-deficient plants have low water use efficiency and they cannot control well osmotic pressure to cope with water stress. In this study, the effects of Zn application and drought stress were investigated on grain yield of 10 wheat varieties (6 bread wheats and 4 durum wheats) grown in a Zn-deficient calcareous soil over 2 cropping seasons under rainfed conditions. Plants were treated with (+Zn: 10 kg Zn/ha, as ZnSO₄.7H₂O) and without Zn (-Zn) in RCBD with 3 replications. Zinc fertilization could enhance biomass, harvest index and grain weight of genotypes that resulted in 9% and 7% grain yield increase on average in the first and second years, respectively. Increases in yield varied among genotypes from 1% to 19%; and durum genotypes showed higher rising. Accordingly, there was variability in Zn efficiency of genotypes (ratio of grain yield under Zn deficiency compared to that under Zn fertilization). The correlation between Zn-efficiency and yield increase of genotypes was positive (r=0.72); however, durum wheat genotypes generally showed low level of Zn efficiency that resulted in lower yield under Zn deficiency especially under drought conditions in the first year. The results presented here demonstrate the existence of variation in Zn efficiency among bread and durum genotypes, and suggest the possibility of breeding for higher yield and Zn efficiency in Zn-deficient soil under rainfed condition. Moreover, Zn application would increase bread and especially durum wheat’s productivity in cold drylands.

کلیدواژه‌ها [English]

• Genotypic variation
• zinc efficiency
• bread and durum wheat