نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان سمنان ( شاهرود )
2 دانشگاه تهران
3 دانشگاه فردوسی مشهد
چکیده
پایین بودن عملکرد و شاخص بهرهوری بارش محصولات دیم، ناشی از توزیع نامناسب بارش و عملیات مدیریت زراعی ضعیف در مزارع زارعین است. بهرهوری بارش و عملکرد اراضی جو دیم تا حدود زیادی با دو مولفه ارتفاع و عرض جغرافیایی قابل بررسی و ارزیابی است. بر این اساس آمار عملکرد، بارش، ارتفاع و عرض جغرافیایی 182 نقطه کشور طی سال‌های 86-1382 مورد استفاده قرار گرفت. کل اراضی دیم تحت بررسی 032/1 میلیون هکتار است و کل آب قابل مدیریت در این اراضی برابر 726/4 میلیارد متر مکعب است و متوسط عملکرد جو برابر 1019 کیلوگرم در هکتار به دست آمد. متوسط شاخص بهرهوری بارش در تولید جو دیم کشور برابر 239/0 کیلوگرم بر متر مکعب است. از کل مناطق مورد بررسی، 4/32 درصد مناطق دارای شاخص بهرهوری بارش کمتر از 85 درصد میانگین کشور، 4/26 درصد مناطق دارای شاخص بهرهوری بارش بین 85 و 115 درصد میانگین و 2/41 درصد مناطق نیز دارای شاخص بهرهوری بارش بیشتر از 15 درصد میانگین کشور هستند. در حالی که 80 درصد مناطق دارای بهرهوری بارش کمتر از 33/0 کیلوگرم بر متر مکعب هستند، فقط 20 درصد مناطق دارای عملکرد بیشتر از 1303 کیلوگرم در هکتار می‌باشند و عملکرد در 60 درصد مناطق که دارای بهرهوری بارش کمتر از 28/0 کیلوگرم بر متر مکعب می‌باشد، کمتر از 1027 کیلوگرم در هکتار است. شاخص بهرهوری بارش از عرض جغرافیایی 32 رو به افزایش نهاده و این افزایش تا عرض جغرافیایی 5/37 ادامه دارد. رابطه بین ارتفاع و عملکرد جو یک رابطه خطی نزولی است و بیشترین فراوانی در محدوده ارتفاعی 1200 تا 1800 متر واقع است. با افزایش ارتفاع، شاخص بهرهوری بارش افزایش یافته و در ارتفاع 1800-1000 متری بیشترین فراوانی و تجمع نقاط مشاهده می‌شود و پس از آن به تدریج شاخص بهرهوری بارش کاهش نشان می‌دهد.
عنوان مقاله [English]
Influence of Topography and Latitude on Rain Water Productivity and Rainfed Barley yield
نویسندگان [English]
- Ali Reza Tavakoli 1
- Abdolmajid Liaghat 2
- Amin Alizadeh 3
1 Agricultural and Natural Resources Research Center of Semnan Province (Shahrood)
2 Tehran University
3 Ferdowsi University of Mashhad
چکیده [English]
Low cereal and legumes yields and their RWP index are mainly due to poor distribution of rainfall and poor agronomic management practices. Rainfed barley yield and rain water productivity (RWP, defined as rainfed grain yield divided by the total crop season annual rainfall water) in the dry farming are considerable by topography and latitude. Yield data, rainfall, altitude and latitude of 182 points during the 2003-2007 were used. Total rainfed barley areas under consideration are 1.032 million ha, total rain water available at this area is 4.726 billion cubic meters and barley yield was obtained equal to 1019 kg/ha. Average rain water productivity of rainfed barley was obtained 0.239 kg per cubic meter. Areas of study, 32.4% areas have less than 85 percent of the average rain water productivity, 26.4 % have between 85 and 115 percent of of the average rain water productivity and 41.2% have more than 15 percent of the average rain water productivity. While, the rain water productivity of 80% areas less than 0.33 kg per cubic meter, only yield of 20 % area are more than 1303 kg/ha. Yield of 60% area (with RWP less than 0.28 kg.m-3) is less than 1027 kg/ha. Rain water productivity on the rise from latitude 32 and this trend continues until latitude 37.5. Relationship between topography and barley yield is a negative linear and highest frequency is topography ranges from 1200 to 1800 m. With increasing topography, RWP increased, and highest frequency is topography ranges from 1000 to 1800m and then gradually decreased rain water productivity.
)