نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• بهـزاد صـــادق زاده ¹
• غلامرضا عابدی اصل ²

¹ موسسه تحقیقات کشاورزی دیم کشور

² مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان اردبیل

چکیده

ارزیابی صفات زراعی در توده‌های بومی و تعیین ارتباط آنها با عملکرد از اهمیت ویژه‌ای در برنامه‌های اصلاحی برخوردار است. به همین منظور تعداد 76 توده بومی خالص شده گندم دوروم متعلق به بانک ژن موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر در قالب طرح آگومنت در چهار بلوک به همراه چهار شاهد در دو منطقه مراغه و اردبیل تحت شرایط دیم ارزیابی شدند. بر اساس نتایج حاصله، تنوع ژنتیکی برای صفات تعداد پنجه، طول سنبله، تعداد سنبلچه و دانه در سنبله، ارتفاع گیاه و بویژه عملکرد مابین لاین‌ها مشاهده شد. در مراغه 7 لاین و در اردبیل 2 لاین عملکرد بالاتر و معنی‌داری نسبت به شاهد گردیش داشتند. در منطقه اردبیل عملکرد دانه با صفات ارتفاع گیاه (^**31/0= r) و وزن هزاردانه  (^*23/0= r) همبستگی مثبت داشت. در منطقه مراغه نیز وزن هزاردانه (^**58/0= r) همبستگی مثبت با عملکرد داشته ولی همبستگی آن با صفات تعداد روز تا خوشه‌دهی، تعداد روز تا رسیدگی، تعداد دانه و تعداد پنجه، منفی و معنی‌دار بود. نتایج تجزیه رگرسیون در مراغه نشان که  وزن هزاردانه تاثیر مثبت و تعداد روز تا رسیدن تاثیر منفی بر عملکرد دانه دارند. بر اساس نتایج تجزیه علیت، وزن هزاردانه و صفت روز تا رسیدن به ترتیب بر روی عملکرد تاثیر مثبت (50/0+) و منفی (27/0-) داشتند.  نتایج تجزیه کلاستر بر اساس تمامی صفات مشترک اندازه گیری شده نشان داد کلاسترهایی از حداکثر عملکرد برخوردارند که در آنها  تعداد پنجه، تعداد دانه، تعداد روز تا خوشه‌دهی و رسیدن کمتر بوده و ارتفاع گیاه و وزن دانه بیشتر باشد و بلعکس. علیرغم وجود اختلاف در بین مناطق مورد مطالعه در مورد تاثیر صفات مورد مطالعه بر روی عملکرد، به دلیل همبستگی مثبت و معنی‌دار وزن هزاردانه با عملکرد، وزن دانه یکی از آسان‌ترین معیارهای گزینش برای انتخاب لاینهای با عملکرد بالا می‌تواند به شمار آید. بعلاوه، با توجه به کوتاه بودن فصل بارانی در مناطق خشک انتخاب ارقام زودرس میتواند به افزایش عملکرد منجر شود.

عنوان مقاله [English]

Evaluating Agronomic Traits Related to Grain Yield of Durum Wheat Landraces in Drylands Condition

نویسندگان [English]

• Behzad Sadegzadeh ¹
• Golamreza Abediasl ²

¹ Dryland Agricultural Research Institute

² Agricultural and Natural Resource Research Center of Ardabil

چکیده [English]

Evaluating of agronomic traits and their relationships with grain yield are important in plant breeding. In order to evaluate agronomic traits and their effects on grain yield, 76 durum wheat landraces as well as 4 local checks were studied in augmented design with 4 blocks under rainfed condition in Maragheh and Ardabil locations. The result showed that there is remarkable diversity among landraces for the traits of fertile tillers (FT), spike length, spiklet per spike, grain per spike (Gr), plant height (PLH), and grain yield. In Maragheh and Ardabil, 7 and 2 landraces had higher yield values than local check (Gerdish), respectively. The result of simple correlation coefficient in Ardabil showed that yield was positively coreelated with PLH (r=0.31**) and thousand kernel weight (TKW; r=0.23*). In Maragheh, TKW had positive correlation (r=0.58 **) with yield. In contrast, yield negatively associated with days to heading (DH), days to maturity (DM), Gr and FT. According to stepwise regression, the TKW and DM significantly affected the yield. Based on path coefficient analysis, the TKW positively increased the yield, whereas the DM negatively affected the yield. Cluster analysis divided the landraces into 4 and 3 clusters in Maragheh and Ardabil, respectively. Cluster analysis showed that landraces with lower FT, Gr, DH, DM as well as with higher TKW and PLH had higher yield. Despite of being differences between the locations regarding the effect of traits on the yield, it can be concluded that selection based on TKW could be most effective in rainfed conditions because of its positive correlation with yield under both conditions. Moreover, selection based on early maturity could improve yield in drylands.