نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• حسین رستمی احمدوندی ¹
• رضا امیری ²
• صادق شهبازی دورباش ³
• مهدی جمشیدمقدم ⁴
• خشنود علیزاده دیزج ⁵
• علی افتخاری نیا ⁶

¹ عضو هیات علمی بخش دانه های روغنی معاونت موسسه تحقیقات دیم سرارود. کرمانشاه

² استادیار، بخش تحقیقات علوم زراعی و باغی، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان لرستان، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج

³ محقق مؤسسه تحقیقات کشاورزی دیم کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، مراغه، ایران

⁴ استادیار مؤسسه تحقیقات کشاورزی دیم کشور، معاونت سرارود، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، کرمانشاه، ایران

⁵ استاد مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان آذربایجان غربی، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، ارومیه، ایران

⁶ محقق بخش تحقیقات ثبت و گواهی بذر و نهال، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان لرستان، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج

چکیده

مقدمه: گیاه گلرنگ امروزه به­ عنوان یک محصول سازگار با تغییرات اقلیمی شناخته می­‌شود چرا که می‌­تواند در طیف وسیعی از مناطق یا شرایط اقلیمی متنوع عملکرد  نسبتاً مناسبی داشته باشد. تولید و معرفی ارقام جدید گلرنگ برای شرایط اقلیمی ایران و شرایط تغیر اقلیم در سال­های اخیر امری ضروری است که پیش نیاز آن بررسی دقیق تنوع ژنتیکی اکوتیپ‌های بومی و وارداتی است. این پژوهش به منظور ارزیابی لاین­های گلرنگ از نظر صفات مختلف مهم زراعی و درصد محتوی روغن در راستای انتخاب ژنوتیپ‎‌های مطلوب جهت استفاده در پروژه­‌های اصلاحی در مرحله سازگاری انجام گرفت.
روش شناسی پژوهش: در این آزمایش 18 لاین گلرنگ (انتخاب شده در آزمایش مقدماتی) همراه با ارقام معرفی‌شده سینا، امید و فرامان در فصل زراعی 1401 - 1400 در معاونت مؤسسه تحقیقات کشاورزی دیم (ایستگاه سرارود کرمانشاه)، ایستگاه تحقیقات مرکز تحقیقات کشاورزی لرستان و مزرعه تحقیقاتی ستاد موسسه تحقیقات کشاورزی دیم کشور ( مراغه- استان آذربایجان شرقی) در قالب طرح بلوک­‌های کامل تصادفی و در سه تکرار مورد ارزیابی قرار گرفتند.
یافته‌های پژوهش: نتایج تجزیه واریانس مرکب نشان داد که اثر مکان روی تمام صفات اندازه­‌گیری شده غیر از محتوای روغن دانه معنی‌دار بود. برهم‌کنش ژنوتیپ در مکان برای صفات فنولوژیک (روز تا گلدهی و روز تا رسیدگی فیزیولوژیک) و وزن  هزار دانه معنی‌­دار نبود. دامنه تنوع ژنوتیپی برای صفات محتوای روغن دانه (75/65درصد) و وزن هزاردانه (68/25درصد) بالا و برای سایر صفات، مقادیری پایین (کمتر از 10 درصد) به دست آمد. بر اساس نتایج بای‎پلات ژنوتیپ در عملکرد × صفت، لاین شماره 1 دارای سازگاری خصوصی بالا به کرمانشاه بود. رقم سینا و لاین شماره 7 در لرستان برتری نشان داد و لاین شماره 6 در مراغه  برتر بود. در تجزیه همبستگی صفات زراعی نیز نشان داده شد که بین صفات ارتفاع بوته با عملکرد بوته و ارتفاع بوته با تعداد شاخه فرعی همبستگی مثبت و معنی­‌داری وجود دارد. بر اساس نتایج بررسی سازگاری مقدماتی لاین­های گلرنگ در شرایط دیم در سه منطقه و از نظر میانگین رتبه، برخی از آنها برای ادامه برنامه­‌های اصلاحی این گیاه در موسسه تحقیقات کشاورزی دیم کشور انتخاب شدند.

کلیدواژه‌ها

• دانه های روغنی
• تنوع ژنتیکی
• گلرنگ زراعی
• زراعت دیم

موضوعات

• به‌نژادی

عنوان مقاله [English]

Evaluation of Important Agronomic Traits and seed Oil Content of Advanced Safflower (Carthamus tinctorius) Lines under Rainfed Conditions in Cold and Cold-Temperate Regions

نویسندگان [English]

• Hossein Rostami-Ahmadvandi ¹
• Reza Amiri ²
• Sadegh Shahbazi Dorbash ³
• Mehdi Jamshidmoghaddam ⁴
• Khoshnood Alizadeh Dizaj ⁵
• Ali Eftekhariinia ⁶

¹ Dryland Agricultural Research Institute (DARI) Sararood branch, Resources Research and Education Center, AREEO, Kermanshah, Iran

² Assistant Professor, Crop and Horticultural Science Research Department, Lorestan Agricultural and Natural Resources Research and Education Center, AREEO, Khorramabad, Iran

³ Researcher Dryland Agricultural Research Institute, Agricultural Research, Education and Extension Organization, AREEO, Maragheh, Iran

⁴ Associate Prof., Dryland Agricultural Research Institute, Sararood Branch, Agricultural Research, Education and Extension Organization, AREEO, Kermanshah, Iran

⁵ Professor, West Azarbaijan Agricultural and Natural Resources Research and Education Center, AREEO, Oromye, Iran

⁶ Researcher, Seed and Plant Certification and Registration Research Department, Agricultural and Natural Resources Research and Education Center of Lorestan Province, Agricultural Research, Education and Extension Organization (AREEO), Khorramabad, Ir

چکیده [English]

Introduction: Introduction: Safflower is currently recognized as a climate-resilient crop due to its ability to perform relatively well across a wide range of regions and diverse climatic conditions. The production and introduction of new safflower varieties suitable for Iran's climatic conditions and the changing climate in recent years is essential, with a prerequisite being a thorough examination of the genetic diversity of native and imported ecotypes. This study was conducted to evaluate safflower lines for various important agronomic traits and oil content, aiming to select desirable genotypes for use in breeding programs during the adaptation phase.
 
Methodology: In this experiment, 18 safflower lines (selected in a preliminary trial) along with the introduced cultivars Sina, Omid, and Faraman by Dryland Agricultural Research Institute (DARI) were evaluated in a randomized complete block design with three replications during the 2021-2022 growing season at three locations: the Dryland Agricultural Research Institute (Sararood Station, Kermanshah, Iran), the Agricultural  and Natural Resources Research Center of Lorestan, Iran, and the research farm of the Dryland Agricultural Research Institute (Maragheh, East Azerbaijan Province, Iran).
 
Research findings: The results of the combined analysis of variance showed that the effect of location was significant for all measured traits except seed oil content. The genotype-by-location interaction was not significant for phenological traits (days to flowering and days to physiological maturity) and thousand-seed weight, indicating relatively similar behavior of the genotypes for these traits across the experimental locations. The genotypic variation range was high for seed oil content (75.65%) and thousand-seed weight (68.25%), while it was low (less than 10%) for other traits. Based on the results biplot of genotype × trait performance, Line 1 showed high specific adaptability to Kermanshah. The Sina cultivar and Line 7 performed superiorly in Lorestan, while Line 6 was distinguished in Maragheh. Correlation analysis of agronomic traits also revealed a significant positive correlation between plant height and yield, as well as between plant height and the number of sub-branches. Based on the preliminary adaptation results of safflower lines under rainfed conditions in the three regions and their mean rankings, some lines were selected for further breeding programs at the Dryland Agricultural Research Institute of Iran.

کلیدواژه‌ها [English]

• Oilseeds
• genetic diversity
• safflower
• rainfed agriculture