نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• مریم درانی نژاد ¹
• روح اله عبدالشاهی ²
• علی کاظمی‌پور ³
• علی اکبر مقصودی مود ³

¹ دانشجوی دکتری اصلاح نباتات، گروه زراعت و اصلاح نباتات، دانشکده کشاورزی، دانشگاه شهید باهنر، کرمان، ایران

² پژوهشکده فناوری تولیدات گیاهی و دانشکده کشاورزی، دانشگاه شهید باهنر، کرمان، ایران

³ گروه زراعت و اصلاح نباتات، دانشکده کشاورزی، دانشگاه شهید باهنر، کرمان، ایران

چکیده

گل‌دهی زودهنگام و فاز رویشی کوتاه‌تر در شرایط تنش خشکی انتهای فصل در گندم اهمیت فراوانی دارد و باعث فرار از تنش کم‌آبی در زمان گلدهی و پرشدن دانه می‌شود. در این پژوهش صفت زودسنبله‌دهی از رقم استرالیایی اکسکلیبر به سه زمینه ژنتیکی روشن، مهدوی و کل‌حیدری با استفاده از روش تلاقی برگشتی منتقل شد. تلاقی‌ها برای تولید نسل BC3F2، طی سال‌های 1390 تا 1397 در مزرعه پژوهشی دانشگاه شهید باهنر کرمان انجام شد. تمامی بوته‌های نسل BC3F2 از هر تلاقی از لحاظ زمان سنبله‌دهی مورد ارزیابی قرار گرفتند و از میان حدود 1000 بوته در هر جمعیت، 20 بوته زودسنبله‌ده و 20 بوته دیرسنبله‌ده گزینش شد. بوته‌های انتخاب‌شده از نظر صفات تعداد روز تا سنبله‌دهی، تعداد سنبله در بوته، تعداد دانه در بوته، عملکرد دانه و وزن هزاردانه ارزیابی شدند. نتایج تجزیه واریانس نشان داد اثر متقابل زمان سنبله‌دهی× زمینه ژنتیکی برای صفت تعداد روز تا سنبله‌دهی معنی‌دار و برای صفات تعداد سنبله در بوته، تعداد دانه در بوته، عملکرد دانه و وزن هزاردانه معنی‌دار نبود. این یافته نقش ژن‌های تعدیل‌کننده در زمینه ژنتیکی را روی ژن‌های زودسنبله‌دهی نشان می‌دهد. بیشترین پاسخ به گزینش برای زودسنبله‌دهی در زمینه ژنتیکی رقم روشن و پس‌ازآن به‌ترتیب در زمینه‌های ژنتیکی ارقام کل‌حیدری و مهدوی مشاهده شد. نتایج نشان داد زودسنبله‌دهی باعث افزایش وزن هزاردانه می‌شود، این نتایج با همبستگی منفی و معنی‌دار بین تعداد روز تا سنبله‌دهی و وزن هزاردانه (43/0-) نیز تایید شد. روشن، کل‌حیدری و مهدوی ارقام ایرانی متحمل به خشکی هستند. با این وجود، این ارقام نسبتا دیرسنبله‌ده هستند. در این پژوهش تعداد روز تا سنبله‌دهی به طور معنی‌داری در هر سه زمینه ژنتیکی کاهش یافت. با توجه به نتایج این پژوهش می‌توان نتیجه‌گیری کرد که به‌نژادی برای زودسنبله‌دهی نه‌تنها باعث صرفه‌جویی در مصرف آب در بخش کشاورزی بلکه باعث افزایش وزن هزاردانه حتی در شرایط نرمال رطوبتی می‌شود.

کلیدواژه‌ها

• ژنتیک زودگلدهی
• فرار از خشکی
• تلاقی برگشتی

عنوان مقاله [English]

Effect of early heading on yield and yield components of three Iranian wheat genetic backgrounds

نویسندگان [English]

• Maryam Dorrani-Nejad ¹
• Roohollah Abdoshahi ²
• Ali Kazemi Pour ³
• Ali Akbar Maghsoudi Moud ³

¹ Ph.D Student of Plant breeding, Faculty of Agriculture, University of Shahid-Bahonar, Kerman, Iran

² 2- Research and Technology Institute of Plant Production (RTIPP) and Faculty of Agriculture of Shahid-Bahonar, University of Kerman, Kerman, Iran

³ Dept. of Agronomy & Plant Breeding, Faculty of Agriculture, University of Shahid-Bahonar, Kerman, Iran

چکیده [English]

Early flowering and shorter vegetative phase can be very important for wheat production in terminal drought stress condition. Earliness can minimize exposure to dehydration during the sensitive periods such as flowering and grain filling. In this research, earliness was transferred from Excalibur (donor parent) to Roshan, Mahdavi and Kalheydari (recurrent parents) cultivars using backcross method. Several back-crosses for developing BC3F2 generation were done during 2011 to 2018 at the research field of Shahid Bahonar University of Kerman. Around 1000 filial of each population were evaluated for heading time and 20 of latest heading and earliest heading filial were selected. Analysis of variance revealed that interaction of genetic background and earliness was highly significant for days to heading. This finding showed the effect of modifier genes of each background on earliness genes that transferred from Excalibur. The most response to selection for earliness was found in Roshan, followed by Kalheydari and Mahdavi backgrounds, respectively. According to results, earliness significantly improved 1000-grain weight. In addition, negative correlation between days to heading and 1000-grain weight (-0.43) confirmed the above results. Roshan, Kalheydari and Mahdavi are drought tolerant Iranian cultivars. Meanwhile, these cultivars are semi late flowering. In the present research, number of days to heading was significantly decreased in all three backgrounds. According to the present results, it can be concluded that breeding for early heading not only save water consumption, but also improved 1000-grain weight even under well-watered condition.

کلیدواژه‌ها [English]

• Genetic of early flowering
• drought escape
• backcross